Türkiye Barolar Birliği Dergisi 143.Sayı

111 TBB Dergisi 2019 (143) Fatmagül KALE ÖZÇELİK SONUÇ Özel yöntemler, İnsan Hakları Komisyonu tarafından kurulan ve İnsan Hakları Konseyi tarafından devam ettirilen, belirli bir ülkenin insan hakları karnesini veya dünya genelinde tek bir konusal mesele- yi ele almak için yürütülen mekanizmalara verilen genel addır. Özel yöntemlerin önemli özelliği, dünyanın herhangi bir yerinde meydana gelen insan hakları iddialarına hızlı cevap verebilmeleridir. Bu özel- liğini sisteme kazandıran en önemli unsur ise özel raportörlük kuru- mudur. Özel yöntemler kapsamında faaliyet gösteren özel raportörlük kurumu, doğrudan ve ilk elden hak ihlallerine temas etme özelliğine sahiptir. Öyle ki, insan hakları ihlallerinin gerçek ve potansiyel mağ- durlarıyla doğrudan iletişim kurabilme ve bu kimselerin haklarının korunması için acil çağrılarda bulunabilme yetkisine sahiptirler. Hak ihlali mağdurlarının yanı sıra, devletler ile de ilgili konularda doğru- dan iletişim kurmaktadırlar ve böylece insan hakları ihlallerinin en hızlı şekilde sonlandırılması hususunda etkin rol oynamaktadırlar. Bu nedenle, özel raportörlük kurumu, Birleşmiş Milletler sisteminin taç mücevheri olarak tanımlanmış ve özel raportörler, insan hakla- rının ön cephesi olarak adlandırarak, özel öneme sahip olduğunun altı çizilmiştir. Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Yüksek Komiserliği Ofisi tarafından, uluslararası insan hakları sisteminde doğrudan erişi- mi sağlayabilen en önemli mekanizma olarak da tanımlanan özel ra- portörlük kurumu aracılığıyla, baskıcı rejimlerde dâhil olmak üzere dünyanın çeşitli ülkelerinde insan haklarının korunmuş, geliştirilmiş ve ağır ihlal sorunları çözüme kavuşturulmuştur. Bu duruma somut bir örnek olarak, Afganistan’daki idam cezasına çarptırılan kimselere yönelik özel raportörün yaptığı çalışmalar gösterilebilir. Nitekim 1992 yılında Afganistan’a atanan özel raportör, Afganistan Devlet Başka- nı Najibullah’ın özel bir kararnameyle, ölüm cezasına çarptırılmış 114 kişinin cezasının, 20 yıl hapis cezasına dönüştürülmesini sağlayabil- miştir. İnsan Hakları Konseyi tarafından ülkesel çalışma alanları için bir yıllığına; konusal çalışmalarda ise üç yıllığına atanan ve en fazla altı yıl faaliyet gösterebilme yetkisine sahip olan özel raportörler görev- lerini yerine getirirken insan hakları ihlalleri ile ilgili belirli iddialar