Türkiye Barolar Birliği Dergisi 143.Sayı

150 Kolluk Faaliyetlerinin Denetimi Hakkında Genel Bir Değerlendirme arasında bir ayrım yapılması oldukça önemlidir. İdari ve adli kolluk arasında bir ayrım yapılması gerekliliği, öncelikle kullanılacak usul ve araçların farklı olmasından kaynaklanır. Her iki kolluk faaliyeti ara- sında suçun önlenmesine ilişkin yöntem ve araçlar ile suç işlendikten sonra faillerin belirlenmesi ve suça ilişkin delillerin ortaya konulup yargı mercilerine teslim edilmesi anlamında teknik farklılıklar söz ko- nusudur. Ayrıca hukuk sistemimizde iki kolluk arasındaki ayrım tâbi olacakları hukuki rejim ve yargılama usulleri açısından da önem arz etmektedir. 16 Kolluğun idari nitelikteki önleme görevi ile adli nitelikteki görevi esnasında bağlı olduğu amir de farklılık gösterir. Kolluk, idari görevi esnasında idari makamların emri altındadır. Adli işlemler esnasında kolluğun amiri ise Cumhuriyet savcısıdır. Bu sebeple somut olayda kimin emir vermeye yetkili olduğunun tespiti açısından idari görevle adli görevin ayrımının yapılması gerekir. Ayrıca kolluğun, adliye ile ilgili görev ve işlerinde işlediği suçlardan dolayı Cumhuriyet savcısı tarafından genel muhakeme usulüne göre doğrudan soruşturma yapı- lırken; idari görev esnasında ve göreviyle bağlantılı olarak suç işleyen kolluk hakkında Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanma- sı Hakkında Kanun hükümlerine göre soruşturma yapılır. 17 Kısacası, idari kolluk hakkında idare hukuku uygulanır ve idari kolluk faali- yetlerinden kaynaklanan uyuşmazlıklar idari yargıda çözümlenir. Öte yandan adli kolluk faaliyetleri hakkında ceza usûl hukuku uygulanır ve bundan kaynaklanan uyuşmazlıklar adli yargıda (ceza mahkeme- lerinde) görülür. 18 Eğer kanunların suç saydığı fiillerin işlenmesi hali mevcut ise ve bu konuya ilişkin delillerin toplanması ve faillerin belirlenmesine yö- nelik bir amaç güdülerek bir faaliyet icra ediliyorsa adli kolluk faaliyeti şılmaktadır. Bkz. Öztekin Tosun, “Suç Kolluğu”, İstanbul Üniversitesi Mukayeseli Hukuk Araştırmaları Dergisi , İstanbul, 1972, C.6, S.9. s.10-11. 16 Atay, İdare Hukuku, s.662-663. 17 Centel/Zafer, Ceza Muhakemesi Hukuku, s.124. Gerçekten de örneğin 2803 sa- yılı Jandarma Teşkilat, Görev ve Yetkileri Kanunu’nun 15 inci maddesine göre Jandarma personelinin mülki görevlerinden doğan suçlarında; özel kanunların hükümleri saklı kalmak şartıyla 2.12.1999 tarihli ve 4483 sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanun hükümlerine göre işlem ya- pılır. Adli görevlerinden doğan suçlarda ise; 4.12.2004 tarihli ve 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 161 inci maddesinin beşinci fıkrası hükmü uygulanır. 18 Gözler, İdare Hukuku Dersleri, s.580.