Türkiye Barolar Birliği Dergisi 143.Sayı

16 Anayasa Mahkemesi Kararlarına Göre Makul Sürede Yargılanma Hakkı - Sürenin Aşılması ... Mahkeme makul süreyle ilgili değerlendirme yaparken, bazı kıs- taslar dikkate almaktadır. Bunlar, davanın karmaşıklığı, başvurucu- nun tutumu, yetkili mercilerin tutumu ve başvurucunun davanın hızla sonuçlandırılmasındaki menfaatinin niteliği gibi kıstaslardır. 25 Dava- nın süresinin makul olup olmadığı, bu kıstaslara göre değerlendiril- mektedir. Bununla birlikte, istisnai bir durum olarak, işlemlerin belli aşamasındaki tek bir makul olmayan gecikme durumu da ihlal tespiti- ne yol açabilmektedir. 26 Ancak bu kıstaslar her davanın özelliğine göre değişiklik gösterdiğinden, sürenin aşılıp aşılmadığının tespiti için, her biri mahkeme tarafından ayrı ayrı değerlendirilmekte ve sonuçta ya- ratmış olduğu etki temel alınmaktadır. 27 Davanın karmaşıklığı kıstası değerlendirilirken, mevcut olayın çözümündeki güçlük, delillerin top- lanmasındaki engel, hastalık ya da tutukluluk hali gibi kişiye özel du- rumlarla, davanın uluslararası boyutu gibi unsurlar dikkate alınmak- tadır. 28 Başvurucunun tutumundan dolayı yaşanan gecikmelerden devlet sorumlu tutulmamakta, gecikmelerin devlet kaynaklı olması gerekmektedir. 29 Bu durumda devlet, kendi yönetsel ve yargısal or- ganlarına yüklenecek gecikmelerden sorumludur ve bu konuyla ilgili olarak gerekli dikkati göstermeli ve hızlı hareket etmelidir. 30 AİHM, olayların karmaşık olduğu hallerde yargı süresinin haklı olarak uza- yabileceğini kabul etmekte ve yargılamanın uzamasına başvurucunun ya da yargısal makamların sebebiyet verip vermediği hususunu dik- kate almaktadır. 31 Bu çerçevede AİHM ve AYM kararlarından örnekler vererek adil yargılanma hakkı ile bu hakkın unsurlarından olan makul sürede yar- gılanma hakkını daha yakından incelemekte fayda vardır. 32 25 Uygun/ Gerçek, s. 178. 26 Durmuş Tezcan/ Mustafa Ruhan Erdem/Oğuz Sancakdar/Rifat Murat Önok, İnsan Hakları El Kitabı, 6. Baskı, Ankara 2016, s. 309. 27 Özer, s. 103. 28 İnceoğlu, s. 280. 29 İnceoğlu, s. 280, Hendek Hasan, Makul Sürede Yargılama Zorunluluğu, 1. Baskı, Ankara 2016, s. 85. 30 İnceoğlu, s. 280. 31 Özdek Yasemin, Avrupa İnsan Hakları Hukuku ve Türkiye, 2. Baskı, Ankara 2004, s. 208. 32 Adil yargılanma hakkı ile bu hakkın unsurlarından olan makul sürede yargılanma hakkı kapsamında AİHM’in çok sayıda içtihadı bulunmasına karşın, yukarıda bahsedilen kıstaslar bakımından değerlendirilmiş olması tarafımızca dikkat çekici olduğundan dolayı çalışmamız kapsamında ele alınmıştır.