Türkiye Barolar Birliği Dergisi 143.Sayı

155 TBB Dergisi 2019 (143) Hakan AYYILDIZ kuruluşlarında, her düzeydeki işçi ve işveren meslek kuruluşların- da, kamuya yararlı derneklerle vakıflarda, her türlü idari soruştur- ma, inceleme, araştırma ve denetlemeleri yapar. Yargı organları, bu kurulun görev alanı dışındadır. Görüldüğü üzere Devlet Denetleme Kurulu’nun yapacağı denetim, kolluk faaliyetleri üzerinde doğrudan Cumhurbaşkanınca yaptırılabilecek son derece önemli bir denetim türü olarak anayasada yer almıştır. Kolluk faaliyetlerinin işleyişi içerisinde diğer denetimler kolluk faaliyetinin idari ya da adli olmasına göre değişir. Zira her iki kolluk faaliyeti türünde amirler ve denetim makamları değişmektedir. İdari kolluk faaliyetlerinin denetim birimi mülki makamlardır. Hiyerarşik bir şekilde bakan, vali ve kaymakam olarak sıralanabilecek mülki ma- kamların denetim yetkileri çeşitli mevzuat hükümlerine yansımıştır. Örneğin 2803 sayılı Jandarma Teşkilat, Görev ve Yetkileri Kanunu’nun Ek 1 inci maddesine göre Jandarmanın eylem ve işlemleri İçişleri Ba- kanlığı, mülkî idare amirleri ve kendi amirleri tarafından denetlenir ve teftiş edilir. 5442 sayılı İl İdaresi Kanunu’na göre vali, il sınırları içinde bulunan genel ve özel bütün kolluk kuvvet ve teşkilatının amiridir. Suç işlenmesini önlemek, kamu düzen ve güvenini korumak için gereken tedbirleri alır. Bu maksatla devletin genel ve özel kolluk kuvvetlerini istihdam eder, bu teşkilat amir ve memurları vali tarafından verilen emirleri derhal yerine getirmekle yükümlüdür (m.11). Vali, Hakimler Kanunu ile İcra ve İflas Kanununda yazılı yargıç, Cumhuriyet savcısı ve yargıç sınıfında bulunanlarla bu kanunlarda yazılı adalet memur- ları, askeri birlikler, askeri fabrika ve müesseseler, askerlik daire ve şubeleri hariç Bakanlıklar ve tüzelkişiliği haiz genel müdürlüklerin il teşkilatında çalışan bütün memur ve müstahdemlerinin en büyük amiridir ve bu sıfatla memur ve müstahdemlerin çalışmalarına neza- ret eder ve teşkilatın işlemesini denetler (m.13). Aynı kanunun 31 inci maddesine göre kaymakam, ilçenin her yönden genel idare ve genel gidişini düzenlemek ve denetlemekten sorumludur. Kolluk faaliyeti tür olarak adli kolluk faaliyeti ise denetimmakamı Cumhuriyet savcılığıdır. Zira soruşturma işlemleri, Cumhuriyet sav- cısının emir ve talimatları doğrultusunda öncelikle adlî kolluğa yap- tırılır. Adlî kolluk görevlileri, Cumhuriyet savcısının adlî görevlere ilişkin emirlerini yerine getirir (CMK m. 164). Cumhuriyet başsavcıları her yılın sonunda, o yerdeki adlî kolluğun sorumluları hakkında de-