Türkiye Barolar Birliği Dergisi 143.Sayı

156 Kolluk Faaliyetlerinin Denetimi Hakkında Genel Bir Değerlendirme ğerlendirme raporları düzenleyerek, mülkî idare amirlerine gönderir (CMK m.166). Bu hükümler adli kolluğun dolaylı olarak Cumhuriyet savcısının ve mülki amirin denetiminde olduğunu göstermektedir. Ayrıca CMK m. 92’de gözaltı işlemlerinin denetiminin Cumhuriyet savcılığına bırakılması da bu husustaki bir diğer örnektir. Buna göre; Cumhuriyet başsavcıları veya görevlendirecekleri Cumhuriyet savcı- ları, adlî görevlerinin gereği olarak, gözaltına alınan kişilerin bulun- durulacakları nezarethaneleri, varsa ifade alma odalarını, bu kişilerin durumlarını, gözaltına alınma neden ve sürelerini, gözaltına alınma ile ilgili tüm kayıt ve işlemleri denetler; sonucunu Nezarethaneye Alı- nanlar Defterine kaydederler. Adlî kolluk, adlî görevlerin haricindeki hizmetlerde, üstlerinin emrindedir (CMK m. 164). CMK’nın 91 inci maddesinde düzenlenen “gözaltı” işlemine bura- da ayrı bir parantez açmak gerekir. Gözaltına alma, kanunun verdiği yetkiye dayanarak yakalanan kişinin hakkındaki işlemlerin tamam- lanması maksadıyla, yetkili hâkim önüne çıkarılmasına veya serbest bırakılmasına kadar kanuni süre içerisinde sağlığına zarar vermeyecek şekilde özgürlüğünün geçici olarak kısıtlanıp, alıkonulmasını ifade eder. Gözaltına alma ve yakalanan kimsenin salıverilmesi kararı kural olarak Cumhuriyet savcısı tarafından verilir. Fakat 6638 sayılı kanun- la CMK’nın 91 inci maddesinin 4 üncü fıkrasına eklenen hüküm ile mülki amirin belirlediği kolluk amirine de maddede belirtilen katalog suçlardaki suçüstü hali ile sınırlı olmak üzere, belirli sürelerde gözal- tına alma kararı verebilme yetkisi tanınmıştır. 28 Buna göre; “Suçüstü hâlleriyle sınırlı olmak kaydıyla; kişi hakkında aşağıdaki bentlerde belirtilen suçlarda mülki amirlerce belirlenecek kolluk amirleri tara- fından yirmi dört saate kadar, şiddet olaylarının yaygınlaşarak kamu düzeninin ciddi şekilde bozulmasına yol açabilecek toplumsal olaylar sırasında ve toplu olarak işlenen suçlarda kırk sekiz saate kadar gözal- tına alınma kararı verilebilir”. Kısacası 6638 sayılı Kanun ile getirilen yeni fıkranın uygulanabilmesi ancak belli suçların işlenmesine bağlı- dır. Bunlar (CMK m.91/4); a) Toplumsal olaylar sırasında işlenen cebir ve şiddet içeren suçlar. b) 26.9.2004 tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nda yer alan; 28 Mustafa Artuç, Pratik Ceza Muhakemesi Kanunu (Açıklamalı), Adalet Yayınevi, Ankara, 2019, s.325.