Türkiye Barolar Birliği Dergisi 143.Sayı

164 Kolluk Faaliyetlerinin Denetimi Hakkında Genel Bir Değerlendirme turma yükümlülüğü altında olduğunu vurgulamıştır. Mahkeme, ilk olarak Mc Cann ve Diğerleri/Birleşik Krallık kararında 43 taraf devlet- lerin etkili soruşturma yükümlülüğü altında olduklarını belirtmiş, bu yükümlülüğün ihlalinden dolayı ilk mahkûmiyet kararını ise Aksoy/ Türkiye 44 davasında vermiştir. 45 İkinci Dünya Savaşı’ndan bu yana dünya genelinde işkence ve kötü muamele konusunda ülkeler arasında bu eylemleri suç sayma ve ulusal ve uluslararası metinler ile koruma mekanizması oluşturma eğilimi baş göstermiştir. AK’nin düzenlediği ve Türkiye’nin de taraf olduğu “İşkencenin ve Gayriinsani ya da Küçültücü Ceza veya Mua- melenin Önlenmesine Dair Avrupa Sözleşmesi” ile Avrupa İşkence- nin ve İnsanlık Dışı veya Onur Kırıcı Ceza ve Muamelenin Önlenmesi Komitesi ya da diğer bir adıyla Avrupa İşkenceyi Önleme Komitesi kurulmuştur. Komite, AİHM’nin aksine sözleşmenin ihlali iddialarını karara bağlayan yargısal bir organ değildir. Komite’nin denetimlerinin asıl gayesi, ihlalin gerçekleşmeden önlenmesidir. Bu amaçla Komite, taraf devletlerin yetki alanları içinde bulunan ve kişilerin kamu makamla- rınca özgürlüklerinden alıkonuldukları yerleri ziyaret edebilir ve bu yerlerde inceleme, araştırma ve denetleme yapabilir. Taraf devletlerin komite ziyaretlerine ilişkin birtakım yükümlülükleri mevcuttur. Buna göre; taraf devlet Komite’nin ziyaretlerine izin vermek ve Komiteyle işbirliği yapmak zorundadır. Komite’nin, denetleyeceği yerlere sınır- sız erişim ve buralarda herhangi bir kısıtlamaya tabi olmaksızın do- laşma yetkisi bulunmaktadır. Tabiidir ki bu yerler içerisinde kolluk faaliyetleri arasında yer alan gözaltı işlemlerinin gerçekleştirildiği ne- zarethane gibi yerler de mevcuttur. Komite üyeleri, özgürlüklerinden yoksun bırakılan kişilerle özel görüşme yapabilir ve bilgi verebilecek konumda olan herkesle serbestçe iletişim kurabilirler. Komite rapor- ları, kural olarak gizlidir. Ancak, taraf devletin onayı ile bu raporlar 43 Bkz. Osman Doğru/Atilla Nalbant, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Açıklama ve Önemli Kararlar, Yargıtay Başkanlığı Yayını, Şen Matbaa, Ankara, 2012,C.1, s.101-114. AİHM Karar No: 18984/91, 27.09.1995. 44 Bkz. Doğru/Nalbant, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, s.198-208. AİHM Karar No: 21987/93, 18.12.1996. 45 Burak Bilge, “AİHM İçtihatları Bağlamında Etkin Soruşturma Yükümlülüğü”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi , Malatya, 2014, C.5, S.2, s.372.