Türkiye Barolar Birliği Dergisi 143.Sayı

174 Kolluk Faaliyetlerinin Denetimi Hakkında Genel Bir Değerlendirme disini demokratik hukuk devleti olarak tanımlayan bir devlet idaresin- de kolluk faaliyetlerinin denetimi ve bu denetimin de özellikle tarafsız bir birim tarafından yapılması önem arz etmektedir. Gözetim kavramı kolluk açısından tanımlandığında; bütün kolluk kuruluşlarını, kolluk personelinin tümünün davranışlarını, yapılan işlemler ve verilen hiz- metin kalitesi bağlamında hesap verme yükümlülüğüne tabi tutmak amacıyla kolluk faaliyetlerinin ve bu faaliyetlerin tabi oldukları politi- kaların çok yönlü ve sürekli olarak izlenmesidir. Bu faaliyetin kolluk hizmetinin alıcısı konumunda bulunan sivillerce gerçekleştirilmesi de önemlidir. 61 Bu bağlamda tarafsız bir denetim türü olarak son yıllarda öne çıkan kavram ise “sivil gözetim” kavramıdır. Sivil gözetim kavramı, ABD ve Avrupa’da yaklaşık kırk yıllık bir geçmişi olmasına rağmen ülkemizde yakın zamanda gündeme gelen bir kavramdır. Kavramın yeni olması ve kapsamının ve içeriğinin yay- gın olarak bilinmemesi yanlış algılama ve yaklaşımlara neden olabil- mektedir. Bunlardan en yaygın olanı, sivil gözetim kavramının, kolluk birimlerinin sivil toplum örgütleri ya da vatandaşlar tarafından denet- leneceği şeklinde algılanmasıdır. 62 Kolluğun sivil gözetimi, asker ya da kolluk olmayan sivil kişilerce yapılan gözetim anlamındadır. Böyle bir denetim türü, denetim kav- ramının ruhuna uygun olmanın yanında, aynı zamanda bir hukuk devletinin görevi olan insan haklarını korumak ve demokratik toplum düzenini sağlamak açısından da önemlidir. 63 Sivil gözetimin yatay ve dikey olmak üzere iki boyutu bulunmak- tadır. Bunlardan dikey gözetim (hiyerarşik gözetim) kolluk faaliyetleri ve görevlileri üzerinde yasalarla kendilerine yönetme ve yaptırım uy- gulama yetkisi verilen kurumlar tarafından gerçekleştirilen ve genel- likle faaliyetlerin denetimi şeklinde görülen denetimdir. Örneğin İçiş- leri Bakanı, vali ve kaymakam bu makamlardandır. Meclis ve bağımsız kurul veya organlar da dikey gözetim yapmaktadırlar. Yatay gözetim ise; halkın ve sivil toplumun yerel güvenlik politikalarının oluşturul- 61 Seçkin Yavuzdoğan/Havva Şimşek Akın, “Kolluğun Sivil Gözetimi”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi , Yıl:6, S.20, Ankara, 2015, s.191. 62 Yenisey, Kolluk Hukuku, s.604. Yenisey, sivil gözetimi şöyle tanımlamaktadır: “Kolluk kuvvetleri ve faaliyetleri ile bunların dayanağını oluşturan politikaların, çok katmanlı ve sürekli olarak sivil otoriteler tarafından izlenmesi”. 63 Zabunoğlu, “Kolluğun Sivil Gözetimi”, s.458.