Türkiye Barolar Birliği Dergisi 143.Sayı

185 TBB Dergisi 2019 (143) Mehmet HATİPOĞLU kanunla tanınan faaliyet alanının sınırı çizilmektedir. Ölçüt alınan ilke bireylerin temel hak ve özgürlüklerinde, hakkın kaldırılması ve özüne dokunulmasını engelleyici bir objektif hukuk kuralı olarak karşımıza çıkmaktadır. 10 Ölçülülük ilkesi bu yönü ile özellikle idarenin takdir yetkisinin bulunduğu alanlarda önem arz etmektedir. 1.1. Ölçülülük İlkesinin Tanımı Ölçülülük ilkesi literatürde farklı şekillerde tanımlansa da öz iti- bariyle tanımlar aynı olup, gözüken farklılık, ilkenin unsurlarına bakış açısından kaynaklanmaktadır. Ölçülülük ilkesi, hukuksal bir ihlal ile onun sonucu olan yaptırım arasında, beklenen amaç ve kullanılan araç yönünden adil ve makul bir dengenin sağlanmasını konu edinen bir ilkedir. 11 Alman idare hukuk- çusu Fritz Fleiner de ilkeyi yıllar önce, “polisin serçelere toplarla ateş etme- mesi gerektiği’’ şeklinde ifade etmiştir. 12 İlkeyi sadece idari yaptırımlar ile sınırlandırmayan diğer bir tanımda ölçülülük, idarenin davranış ve hareketlerinde kullandığı imkân, araç ve ölçülerin, bu davranış ve ha- reket neticesinde elde etmek istediği sonuçlara uyarlanmasıdır. 13 Yine diğer bir tanımlamada ise idare hukuku merkezli bir açıklamaya yer verilmiş ve ilkenin (aşağıda ayrı ayrı belirtilen) unsurları temel alınarak “idari makamın meşru hedefe ulaşmada mümkün olan en hafif şiddet- teki önleme başvurması gereği” şeklinde ifade edilmiştir. 14 Ölçülülük ilkesi bahsedilen bu özellikleri sebebiyle, hak ve özgürlüklerin sınırlan- dırılmasında bir denge unsuru olması dolayısıyla, hak ve özgürlükler lehine koruma sağlayan evrensel bir ilke olarak kabul edilir. 15 10 Christian Rumpf, “Ölçülülük İlkesi ve Anayasa Yargısındaki İşlevi ve Niteliği” (Ölçülülük ve Anayasa Yargısı), Anayasa Yargısı Dergisi , Ankara, 1993, C.10, ss.25- 48, s.28-29. 11 Zehra Odyakmaz, Ümit Kaymak ve İsmail Ercan, İdare Hukuku, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2015, s. 230. 12 Fritz Fleiner, Institutionen Des Deutschen Verwaltungsrechts, Mohr, Tübingen, 1928, s.404’ten aktaran Jud Mathews, “Proportionality Review in Administrative Law” (Proportionality), Contributions to Books 9 , 2017, s.1, http://elibrary.law . psu.edu/book_contributions/9, (20.02.2019). 13 Celal Erkut, Hukuka Uygunluk Bloku ‘İdare Hukukunda Hukukun Genel Pren- sipleri Teorisi’ (Hukuka Uygunluk), Kavram Yayınları, İstanbul, 1996, s.108. 14 Nicola Rowe, “Judicial Review Lecture 7 of 16”, Makale Yayımlanma Tarihi: 27.11.1998, http://www.stud.unigoettingen.de /~nrowe/law/271198.html, (Ekim 2000), C-(ii)’den aktaran Oğurlu, Karşılaştırmalı Ölçülülük, s.21, dipnot 16. 15 Ilgın Özkaya Özlüer, “İdari Yaptırımların Özellikleri ve Çevre Kanunu”, Ankara