Türkiye Barolar Birliği Dergisi 143.Sayı

199 TBB Dergisi 2019 (143) Mehmet HATİPOĞLU Orantılılık ilkesi yönünden yapılan denetimle, kamu gücünün sa- hip olduğu takdir yetkisinin sınırları daha da somutlaşmaktadır. Bi- reylerin menfaati ile kamu yararı arasında bir dengeleme kurulurken aynı zamanda “adalet ve insan haysiyeti ilkeleri” de gerçekleştirilmek- tedir. 73 Bireylere uygulanan yükümlülük katlanılmaz boyutta ise, uy- gulanan tasarrufun orantısız olduğu karşımıza çıkar. Disiplin hukuku açısından orantılılık ilkesini değerlendirdiğimiz- de, elverişlilik ve gereklilik ilkesinin en önemli tamamlayıcısı olduğu; Danıştay’ın disiplin cezalarına yönelik vermiş olduğu kararlarının ço- ğunda orantılılık alt ilkesine başvurduğu görülmektedir. 74 Danıştay’ın “adil denge”, “makul ölçü”, “nispet”, “fiil ile ceza arasında uyum”, “yapılan idari ihlal ile uygulan ceza arasında bir denge ve orantı bulun- ması” şeklinde verdiği kararlarıyla ölçülülük ilkesini daha da özelin- de ölçülülük ilkesinin orantılılık unsuru kastedilmektedir. Danıştay’ın hükümlerinden yola çıkıldığında orantılılık unsurunu, “kast edilen amaç ile kullanılan araç arasındaki denge” olarak ifade etmek müm- kündür. 75 Danıştay vermiş olduğu bu kararlarında, idarenin karar ve- rerek uyguladığı idari yaptırımın ortaya çıkardığı sonuç ile idari ihlal arasında adil bir dengenin kurulup kurulmadığını denetlemektedir. Adil dengenin gözetilip gözetilmediği temelinde, sonucun olması ge- rekenden çok daha ağır öngörülmesi yapılan işlemin orantılı olmadığı sonucunu çıkarmaktadır. Örneğin, Danıştay’ın bu yöndeki kararların- da “disiplin cezalarında fiil ile uygulanan yaptırımlar arasında adil bir denge bulunması gerektiği” ; yine bir başka kararında “disiplin cezası olarak ve- rilen idari yaptırımda, işlenen fiil ile uygulanan ceza arasında bir dengenin bulunması gerektiği” ; yine farklı bir kararında ise “ disiplin suçu ile veri- len ceza arasında bulunması gereken adil nispetin bulunmaması ve verilen cezanın nasafet ilkelerine aykırı olduğu sonucuna varılması sebebiyle dava konusu kararda mevzuata uyarlık bulunmadığı” belirtilmiştir. Kararların değerlendirilmesinde, nispet, denge, adalet ifadeleriyle orantılılık de- ğerlendirilmesi yapıldığı görülmektedir. 76 73 Rumpf, Ölçülülük ve Anayasa Yargısı, s. 47. 74 Oğurlu, Danıştay’ın Yaklaşımı, s. 147. 75 Saygın, Ölçülülük İlkesi, s. 68-69. 76 Oğurlu, Danıştay’ın Yaklaşımı, s. 147-148.