Türkiye Barolar Birliği Dergisi 143.Sayı

272 Ticaret Sicilinde Görünüşe Güvenin Başlangıç Anına İlişkin Bir Değerlendirme TTK m. 36 hükmünün kenar başlığı da “ Tescil ve ilanın hukuki so- nuçları” değil, “Tescil ve ilanın üçüncü kişilere etkisi” olarak düzenlen- miştir. Gerek mehaz OR m. 932 gerekse de hüküm kenar başlığı dik- kate alındığında TTK m. 36’daki “hukuki sonuç” ifadesinden üçüncü kişilere karşı etkinin anlaşılması gerektiği sonucuna varılmaktadır. Bu halde TTK m. 36 hükmü, üçüncü kişilerin ilgililere karşı hak iddiasını kapsamamakta, sadece ilgililerin üçüncü kişilere karşı hak iddiasını düzenlemektedir. IX. Ticaret Sicili İşlemlerinde Hakkın Doğduğu An Ticaret sicilinde tescil kayıtlarının ilanı, bu kayıtların üçüncü kişi- lere duyurulmasını sağlamaktadır. Ticaret sicili işlemlerinde, hakkın doğumu bakımından ilana değil, tescile hukuki sonuç bağlanmıştır. Tescilin bir hakkın doğmasını sağlayıp sağlamamasına göre tescil ya kurucu ya da açıklayıcı (bildirici) nitelikte kabul edilmektedir. 36 Tes- cil, bir hakkın doğumunu sağlıyorsa tescilin kurucu etkisi, daha önce var olan bir hakkın doğmuş olduğunu bildiriyorsa tescilin açıklayıcı etkisi söz konusudur. Tescil kural olarak açıklayıcı niteliktedir. 37 Ör- neğin; tacir sıfatı, TTK m. 18/1 hükmü gereğince ticaret siciline tescil edilmelidir. Ancak bu sıfat tescil ile birlikte değil, bir kişinin bir ticari işletmeyi, kısmen de olsa, kendi adına işletmesi ile ortaya çıkmaktadır (TTK m. 12/1). Buna karşın şirketlerin birleşmesi, bölünmesi ve tür değiştirmesi tescil ile geçerlilik kazandığı için bu hallerde tescil kurucu niteliktedir (TTK m. 153/1, 179/4, 189/2). 36 Hukuki işlemin aksaklığını giderdiği durumlarda ise; tescilin düzeltici etkisi söz konusudur. Örneğin; TTK m. 353’e göre tescil ve ilanından itibaren 3 aylık hak düşürücü süre içinde dava açılmadığı hallerde anonim şirketin butlanına ve yok- luğuna karar verilememekte tescil hukuki sakatlığı düzeltmektedir. Tescilin kuru- cu, açıklayıcı ve düzeltici etkileri tescilin ilgililer bakımından etkileri olduğundan “tescilin iç etkileri” olarak değerlendirilir, Demirel, s. 221, 224-229; Yaşar Karayal- çın, “Türk Hukukunda Ticaret Siciline Tescilin Etkileri”, BATİDER, 1975, C. VIII, S. 2, s. 1-29, s. 7-14; Bilge, s. 157; Mehmet Emin Bilge, “İlanın Ticaret Sicilinin Sahip Olduğu Hukuki Etkiler Üzerindeki Rolü”, AÜEHFD, 1999, C. 3, S.1, s. 263-273, s. 263; Ünal, s. 1395. 37 Kayar, s. 157; Demirel, s. 225; Arkan, s. 266; Bilge, s. 158; Akdağ Güney, s. 69; Karayalçın, s. 7; Ömer Bağcı, “Ticari İşletmenin Devri İşleminin Ticaret Siciline Tescilinin Kurucu veya Açıklayıcı Olup Olmadığı Hususunda Düşünceler”, Banka ve Finans Hukuku Dergisi , 2016, C. 5, S. 17, s. 133-140, s. 136; Şener, s. 483; Ayşe Sumer, Ticaret Hukuku Ders Kitabı, İstanbul 2015, s. 43.