Türkiye Barolar Birliği Dergisi 143.Sayı

325 TBB Dergisi 2019 (143) Merve ERDEM (gerçek/tüzel) haklarının, uluslararası hukuk düzeni içinde korunma- sını sağlayacaktır. 36 Nitekim Uluslararası Hukuk Komisyonu’nun 58. oturumunda kabul ettiği Diplomatik Korumaya İlişkin Taslak Madde- ler metninin 1. maddesinde de öngörüldüğü üzere, diplomatik koru- ma, bir devletin tabiiyetinde bulunan gerçek ya da tüzel kişinin, başka bir devletin uluslararası haksız fiilinden zarar görmesi halinde, zarar veren devletin uluslararası sorumluluğuna başvurulması amacını ta- şımaktadır. 37 Diplomatik koruma, devletlere verilen bir hak olup devletin bu hakkı kullanması için iki şart gereklidir: Birinci şart, devlet ile diplo- matik koruma hakkıyla korunacak özel hukuk kişileri arasında kural olarak bir tabiiyet ilişkisi bulunmasıdır. İşbu kurala getirilen istisna ile klasik diplomatik koruma hakkından farklı olarak devletlerin, kendi ülkesinde ikamet eden vatansızlar ve mülteci statüsü verdiği kişiler için de diplomatik koruma hakkını kullanabilmesi mümkün hale geti- rilmiştir. 38 Gerçek kişilerin vatandaşlık, vatansızlık ve mültecilik statülerinin tespitinin daha kolay olması karşısında, şirketlerin günümüzde kurul- dukları devletlerin sınırlarını aşan bir coğrafyada faaliyet göstermeleri nedeniyle, diplomatik koruma hakkını kullanacak devlet ile mağdur tüzel kişi arasındaki tabiiyet ilişkisinin tespiti önem arz etmektedir. İşbu sebeple Taslak Maddeler metninde öngörülen 9. ve 10. madde- de, şirketlerin tabiiyeti ile ilgili özel düzenleme getirilmiştir. 9. mad- de uyarınca bir şirketin diplomatik korumadan yararlanabilmesi için, diplomatik koruma hakkını kullanacak devletin iç hukuk kuralları uyarınca kurulmuş olması gerekmektedir. Her ne kadar şirket başka devlet vatandaşları tarafından yönetilip kurulduğu devlette önemli bir faaliyet göstermiyor olsa ve şirketin hem kurumsal hem de finansal yönetimi başka bir devlette bulunsa da özel hukuk tüzel kişisi resmi olarak kurulduğu devletin tabiiyetine sahip olacaktır. 36 Ayrıntılı bilgi için bkz. David Leys, “Diplomatic Protection and Individual Rights: A Complementary Approach”, Harvard International Law Journal Online , Vol. 57, 2015, ss. 1 – 14. 37 Draft Articles on Diplomatic Protection 2006, Official Records of the General As- sembly, Sixty-first Session, Supplement No. 10 (A/61/10). Bundan sonra Taslak Maddeler olarak anılacaktır. 38 Taslak Maddeler, 3. madde.