Türkiye Barolar Birliği Dergisi 143.Sayı

326 Özel Hukuk Kişilerinin Faaliyetlerinden Dolayı Devletlerin Uluslararası Sorumluluğu: ... Tabiiyet ilişkisinin kurulmasının yanında, devamlılığının da dip- lomatik koruma hakkı bakımından önemi bulunmaktadır. Buna göre, özel hukuk tüzel kişisinin devletle olan tabiiyet ilişkisinin, zararın meydana geldiği tarih ile zararın onarımı için resmi başvurunun ya- pıldığı tarih aralığında devam ediyor olması gerekmektedir. 39 Zarar gören şirketin, resmi başvuru yapıldıktan sonra, zarar veren devletin tabiiyetine geçmesi halinde ise ilk devletin diplomatik koruma hakkı ortadan kalkacaktır. 40 Bir şirketin, uğradığı zarar nedeniyle tüzel kişi- liğinin son bulması halinde dahi zararın meydan geldiği anda tabii- yetinde bulunduğu devletin diplomatik korumasından yararlanması mümkündür. 41 Devletlerin diplomatik koruma hakkını kullanabilmelerinin bir di- ğer şartı da diplomatik koruma altına alınacak vatandaş, özel hukuk tüzel kişisi, vatansız kişi ve mülteci statüsüne sahip kişi tarafından za- rarının onarımı için zarar veren devletin iç hukuk mekanizmalarının tüketilmesi şartıdır. 42 Taslak Maddeler söz konusu şartı düzenlemekle yetinmemiş, aynı zamanda iç hukuk mekanizmalarından ne anlamak gerektiğine de yer vermiştir. 8. maddenin ikinci fıkrası uyarınca; iç hu- kuk mekanizmaları, zarar gören kişinin zarar veren devlet nezdinde başvurabileceği olağan ya da özel yetkili adli ve idari mahkemeler ya da organları ifade etmektedir. Devam eden üçüncü fıkradaysa, kural olarak, uluslararası sorumluluğa ilişkin bir talebin ya da tespit dava- sının, vatandaşın, özel hukuk tüzel kişisinin, vatansız kişinin ve mül- teci statüsünü haiz kişinin gördüğü zararla güçlü bir bağlantısı olması halinde, iç hukuk mekanizmalarının tüketilmesi zorunlu tutulmuştur. İşbu zorunluluk yanında iç hukuk mekanizmalarının tüketilme- si zorunluluğuna getirilen istisnalarla, mekanizmalarından zararın onarımı bakımından bir sonuç alınamayacağının baştan belli olması hallerinde, mağdurun vakit kaybetmeden diplomatik koruma altına alınması mümkün kılınmıştır. 15. madde uyarınca; başvurulacak etkili bir iç hukuk mekanizması olmaması ya da iç hukuk mekanizmaları yoluyla zararın onarılması olasılığının olmaması, sorumluluğu olan devletin iç hukuk mekanizmalarındaki yargılama süreçlerinin olduk- 39 Taslak Maddeler, 10/I. madde. 40 Taslak Maddeler, 10/II. madde. 41 Taslak Maddeler 10/III. madde. 42 Taslak Maddeler 14. madde.