Türkiye Barolar Birliği Dergisi 143.Sayı

327 TBB Dergisi 2019 (143) Merve ERDEM ça ağır ilerlemesi, zararın gerçekleştiği tarihte, zarar gören kişiyle so- rumluluk atfedilmek istenen devlet arasında belirgin bir bağ olmama- sı, iç hukuk mekanizmalarına başvurulmasına açıkça engel olunması, sorumlu devletin iç hukuk mekanizmalarının tüketilmesi zorunlulu- ğundan feragat etmesi halleri, iç hukuk mekanizmalarının tüketilmesi kuralının istisnaları olarak öngörülmüştür. 43 Yukarıdaki şartlar altında, ilgili devlet, Devletin Sorumluluğuna İlişkin Taslak Metin uyarınca, tabiiyeti altında bulunan gerçek ve tüzel kişiye zarar veren devletin uluslararası sorumluluğuna başvurabile- cek, Devletin Uluslararası Sorumluluğuna İlişkin Taslak Metin’de yer alan bildirim ve onarım mekanizmalarını işletmeye başlayabilecektir. Kurgusal olayımız bakımından A devletinin tabiiyeti altında bu- lunan X şirketinin gördüğü zararı doğuran faaliyet ve zarardan so- rumluluk, yukarıda da ayrıntılı açıkladığımız üzere B devletine atfe- dilebilirdir. Bu durumda, B devleti iç hukuk mekanizmalarından bir netice alınması baştan mümkün olmadığı için A devleti, X şirketinin uğradığı zarar için, diplomatik koruma hakkını kullanabilecek; Tas- lak Metin’de öngörülen zararın onarımı mekanizmaları işletilmeye başlanabilecektir. 43 İlgili maddede yer alan özellikle iç hukuk mekanizmalarına açıkça engel olunma- sı ve sonuç alınamamasının baştan belli olması istisnasına dikkat çekmek gerek- mektedir. Uluslararası hukuk uyarınca devletlerin yabancı kişilerin de bir başka devlet iç hukuk düzeninde vatandaş gibi muamele görmesi yükümlülüğü bulun- maktadır. Nitekim iç hukuk mekanizmalarının tüketilmesi bakımından Birleşmiş Milletler Sivil ve Politik Haklar Uluslararası Sözleşmesi’nin 14. maddesine göre, yabancı ya da vatandaş ayrımı olmaksızın, herkesin iç hukuk mahkemelerinde eşit muamele görmesi gerekmektedir. Yabancıların, başka bir devlet nezdinde do- ğan zararının giderilmesini talep hakkı, kısıtlanamaz. International Covenant on Civil and Political Rights, G.A. res. 2200A (XXI), 21 U.N. GAOR Supp. (No. 16) at 52, U.N. Doc. A/6316 (1966), 999 U.N.T.S. 171. Aynı hak Birleşmiş Milletler Yaşadıkları Devletin Vatandaşı Olmayan Şahısların İnsan Hakları Hakkında Bildiri’nin 5. maddesinin I/c bendinde de yer almakta- dır. İşbu Bildiri uyarınca, vatandaş olmayan şahısların da yaşadıkları devletin mahkeme ve yargısal faaliyet gösteren ve sair organları önünde vatandaşlarla eşit muamele görmesi şarttır. Söz konusu hüküm doğrultusunda, kanımızca vatan- daşların dava açma ve zararını talep hakkının olduğu her durumda, yabancıla- rın da dava açma ve zararını talep etme hakkının temin edilmesi gerekmektedir. Declaration on the Human Rights of Individuals Who are not Nationals of the Country in which They Live, G.A. res. 40/144, annex, 40 U.N. GAOR Supp. (No. 53) at 252, U.N. Doc. A/40/53 (1985).