Türkiye Barolar Birliği Dergisi 143.Sayı

YABANCI MAHKEME KARARLARININ TENFİZİNİN MÜTEKABİLİYET ŞARTINA BAĞLANMASI İLE AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİNDE YER ALAN BAZI HAKLAR ARASINDAKİ İLİŞKİ THE RELATIONSHIP BETWEEN THE RECIPROCITY AS A CONDITION FOR THE ENFORCEMENT OF FOREIGN JUDGMENTS AND THE CERTAIN RIGHTS IN THE EUROPEAN CONVENTION ON HUMAN RIGHTS İlyas ARSLAN * Özet: 5718 sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hak- kında Kanun (MÖHUK) m.54 uyarınca yabancı mahkeme kararlarının tenfizi için karşılanması gereken şartlardan biri olarak kabul edilen mütekabiliyet, objektif olarak tenfiz yargılamasının taraflarının men- faatlerini gözetmediği gibi, böyle bir şartın aranmasında tenfiz dev- letinin ne tür menfaatinin olduğu tam olarak anlaşılamamaktadır. Devletin tamamen manevi/psikolojik bir saikle öngörmüş olduğu bir şart olan mütekabiliyet, tenfiz yargılamasının tarafları arasında da- valının lehine olacak şekilde bir eşitsizliğe yol açmaktadır. Zira MÖ- HUK m.54’te yer alan diğer tenfiz şartları ile birlikte ele alındığında, diğer tenfiz şartları vasıtasıyla menfaatleri yeterince korunabilecek olan davalıya, böyle bir şart ile davacı karşısında tenfiz yargılaması- nın akıbetini ciddi bir şekilde etkileyen ve gereği olmayan bir koruma sağlanmaktadır. Bu nedenle, salt tenfize konu kararın menşeini esas alan böyle bir şartın tatbiki, insan hakları hukuku açısından da ciddi problemlere yol açabilecek mahiyettedir. Özellikle davacının Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinde (AİHS) yer alan hakları dikkate alındı- ğında, söz konusu şartın tatbiki, yabancı kararla ortaya çıkan özel hukuka ilişkin bir haktan tenfiz devletinde de yararlanmak isteyen davacının temel haklarının ihlal edilmesine neden olabilir. Bu çalış- mada, söz konusu tenfiz şartının tatbikinin AİHS’deki çeşitli hakları gerçekten ihlal edip etmeyeceği veya hangi hallerde böyle bir ihlalin söz konusu olabileceği incelenmeye çalışılmıştır. Bu kapsamda, baş- ta davacının olmak üzere, mütekabiliyetin tatbiki suretiyle tarafların AİHS’de güvence altına alınan AİHS m.6(1), AİHS m.8 ve P-1 m.1 gibi haklarının ihlal edildiği iddialarının Avrupa İnsan Hakları Mahkeme- si (AİHM) tarafından nasıl bir değerlendirmeye tabi tutulabileceği AİHM içtihatları ışığında analiz edilmeye çalışılmıştır. Zira MÖHUK * Arş. Gör. Dr., Yalova Üniversitesi Hukuk Fakültesi Milletlerarası Özel Hukuk Anabilim Dalı, [email protected] , ORCID: 0000-0002-1567-2630, Maka- lenin Gönderim Tarihi: 10.01.2018, Kabul Tarihi: 10.01.2018