Türkiye Barolar Birliği Dergisi 143.Sayı

333 TBB Dergisi 2019 (143) İlyas ARSLAN GİRİŞ Yabancı mahkeme kararlarının tanınması ve tenfizi rejimi tanzim etmek suretiyle yabancı kararın kendi hukuk düzeninde çeşitli hu- kuki sonuçlar doğurmasını kabul eden devletler, bunu tanıma-tenfiz şartları (engelleri) olarak ifade edilen, birtakım soyut ve genel nitelikli kurallarda vücut bulan şartlara tabi kılmaktadır. Türk hukukunda da 5718 sayılı MÖHUK 1 m.50 uyarınca hukuk davalarına ilişkin olarak verilmiş ve verildiği devletin kanunlarına göre kesinleşmiş yabancı mahkeme kararlarının tanınması veya tenfizi için karşılanması gere- ken asgari şartlar, MÖHUK m.54’te açıkça öngörülmüştür. Buna göre, tenfize konu kararı veren mahkemenin bağlı olduğu devlet ile Türkiye arasında mahkeme kararlarının tenfizine ilişkin akdi, kanuni veya fiili mütekabiliyetin varlığı, yabancı kararı veren mahkemenin yetkisinin Türk tanıma-tenfiz hukukunca benimsenen yetkiye ilişkin kriterle- ri (aşırı yetki-münhasır yetki denetimi) karşılaması, yabancı kararın kamu düzenine açıkça aykırı olmaması, yabancı mahkemede davalı- nın savunma haklarına riayet edilmiş olması şartlarına tabi tutulacak- tır (MÖHUK m.54). Karşılaştırmalı hukukta da kısmen veya tamamen benimsenen bu şartlar, yabancı mahkeme kararının tanınması veya tenfiz edilmesiyle ortaya çıkabilecek sonuçlara karşı, devletin kendi hukuk düzeninin te- melini teşkil eden birtakım temel adalet ilkelerini ve temel değerlerini, bu kapsamda bireylerin temel hak ve özgürlüklerini korumak gaye- siyle tanzim edilmiştir. Başka bir deyişle, yabancı kararların kendi hu- kuk düzenlerinde çeşitli hukuki veya icrai sonuçlar doğurmasına izin veren devletler, mahkemelerinin davalının temel hak ve özgürlükle- riyle bağdaşmayan bir yabancı kararı tanımak veya tenfiz etmek su- retiyle olası bir hak ihlalini yerel seviyede engelleme yoluna gitmiş ve buna özgü tanıma-tenfiz engelleri tanzim etmiştir. 2 En azından, Türk hukuku ve karşılaştırmalı hukukta genel kabul gören kamu düzeni müdahalesi (MÖHUK m.54(c)) ile davalının savunma haklarına riayet edilmiş olması (MÖHUK m.54(ç)) gibi kimi şartların bu amaca yönelik 1 RG: 12.12.2007-26728. 2 J.J. Fawcett, The Impact of Article 6(1) of the ECHR on Private International Law, International and Comparative Law Quarterly, Vol.56, 2007, s.24; Louwrens R. Kiestra, The Impact of European Convention on Human Rights on Private Inter- national Law, Springer, Maastricht, 2014, s.271.