Türkiye Barolar Birliği Dergisi 143.Sayı

334 Yabancı Mahkeme Kararlarının Tenfizinin Mütekabiliyet Şartına Bağlanması ile ... olduğunda herhangi bir tereddüt yoktur. 3 Bu bakımdan, söz konusu şartların kendisine karşı bir tanım-tenfiz davası ikame edilen tarafın haklarını ve/veya davalı şahsında bir bütün olarak genel kamu düze- nini korumak suretiyle ülkede bulunan bireylerin (toplumun) menfa- atlerinin korunmasına hizmet ettiğini söylemek mümkündür. Diğer yandan, yabancı mahkeme kararlarının tanınması veya ten- fizi için aranan kimi şartların ise, genellikle bireylerin haklarını veya genel olarak toplumun menfaatlerini gözetmekten ziyade, tamamen devletin menfaatini gözetmek veya sahip olduğu egemenliğini mu- hafaza etmek ya da milletlerarası toplumda varlığını yansıtmak ga- yesiyle tanzim edildiği söylenebilir. Doğal olarak, bu konuda akla ilk olarak, 2675 sayılı MÖHUK’un 4 yürürlüğe girmesinden beri Türk tanı- ma-tenfiz hukukunda normatif bir tenfiz şartı olarak varlığını muha- faza eden mütekabiliyet gelmektedir. Milletlerarası ilişkilerin geldiği nokta itibariyle ve bireylerin haklarına uluslararası alanda da saygı gösterilmesi gerektiği düşüncelerinin giderek yaygınlaştığı günümüz- de, devletlerin diğer devletleri belirli bir davranışta bulunmaya icbar etme vasıtası olarak kullanılan mütekabiliyetin bir tenfiz şartı olarak aranmasının yerindeliği geçmişten beri fazlasıyla sorgulanmaktadır. Mütekabiliyetin davaya iştirak etmiş şahısların menfaatlerini hiçbir şekilde dikkate almayan, politik maksatlara hizmet etmek üzere ko- nulmuş bir şart olduğu yaygın olarak kabul görmektedir. 5 Nitekim bu anlayışın bir yansıması olarak, mütekabiliyet şartının bir tenfiz engeli 3 James J. Fawcett-Máire Ní Shúilleabháin-Sangeeta Shah, Human Rights and Pri- vate International Law, Oxford University Press, Oxford, 2016 s.375; İlyas Arslan, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin Milletlerarası Özel Hukuka Etkisi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul, 2018, s.643. 4 RG: 9.11.1982-17863. 5 Atâ Sakmar, Yabancı İlâmların Türkiye’deki Sonuçları, Fakülteler Matbaası, İstan- bul, 1982, s.88 vd.; Ergin Nomer, Devletler Hususî Hukuku, 22.Bası, Beta, İstanbul 2017, s.520; Cemile Demir Gökyayla, Yabancı Mahkeme Kararlarının Tanınma- sı ve Tenfizinde Kamu Düzeni, Seçkin, Ankara, 2001, s.49; Nuray Ekşi, Yabancı Mahkeme Kararlarının Tanınması ve Tenfizi, Beta, İstanbul, 2013, s.174; Patrick Kinsch, “Enforcement as a Fundamental Right” Nederlands Internationaal Priva- atrecht, Vol.32/4, 2014, s.543, dn.30; Ayşe İpek Sarıöz Büyükalp, AİHS ve AİHM Kararlarının da İncelenmesi Suretiyle Adil Yargılanma Hakkının Türk Milletle- rarası Usûl Hukuku Üzerindeki Etkileri, On İki Levha, İstanbul, 2018, s.475-477; Uğur Tütüncübaşı, Yabancı Çekişmesiz Yargı Kararlarının Türk Hukukunda Ta- nınması, Adalet, Ankara, 2014, s.195-196; Özüm Demirkol, Yabancı Mahkeme Ka- rarlarının Tenfizinde Karşılıklılık Koşulu, On İki Levha, İstanbul, 2017, s.39, 50.