Türkiye Barolar Birliği Dergisi 143.Sayı

340 Yabancı Mahkeme Kararlarının Tenfizinin Mütekabiliyet Şartına Bağlanması ile ... hukukta bir tanıma-tenfiz şartı olarak varlığını genel olarak ve bü- yük oranda muhafaza etmektedir. Örneğin, kimi ülke hukuklarında karşılılık yasal bir tanıma-tenfiz şartı olarak kabul edilmişken, 15 kimi ülke hukuklarında mevcut mütekabiliyet şartı mahkeme tatbikatıyla yumuşatılmış ve tenfize konu kararın verildiği devlette tenfiz devleti mahkemesince verilen kararın tenfizinin mümkün/muhtemel olması yeterli kabul edilmiştir. 16 Pek çok ülke hukukunda ise, mütekabiliyetin varlığı yabancı kararların tenfizi için bir gereklilik olup, mütekabiliyet resmi olarak bir anlaşmayla veya devletin bu yöndeki bir beyanıyla tesis edilmekte, tek başına fiili mütekabiliyetin varlığı veya varlığı ihti- mali tek başına yeterli olmamaktadır. 17 Buna rağmen, Rusya örneğinde olduğu gibi, kimi devletlerde bu tür katı bir mütekabiliyet anlayışı iç- tihatlar yoluyla yumuşatılmış veya mütekabiliyet şartının etkisi yasal değişikliklerle yumuşatılmıştır. Örneğin Ukrayna hukukunda, tenfize konu kararı veren devlette Ukrayna mahkeme kararlarının tenfiz edil- mediği ispat edilmedikçe, mütekabiliyetin olduğu varsayılmaktadır. 18 Ayrıca, kimi devletlerde, bu konudaki yasal düzenlemelerin sınırlayıcı ifadelerine rağmen, bazı hallerde tenfiz kararına konu olması gereken yabancı kararların kesin hüküm etkisinden söz konusu kararların ta- nınması suretiyle yararlanılabileceği öngörülmektedir. Örneğin, Hol- landa hukukunda tenfize ilişkin bir uluslararası anlaşmanın yokluğu nedeniyle tenfiz edilemeyen bir kararın tenfizi amacıyla yeni bir dava açılarak (pseudo-enforcement proceedings, sözde bir tenfiz davası) ya- bancı kararın tanınmasının talep edilebileceği ve bu tanıma kararının Hollanda mahkemelerince verilecek yeni kararda esas alınabileceği ifa- de edilmektedir. 19 Yine, Hollanda, İsveç ve Norveç hukuklarında ten- fize konu kararın münhasır nitelikteki bir yetki anlaşmasına istinaden yetkili kılınan bir mahkemece verildiği hallerde söz konusu kararın Venezuela gibi ülkelerde mütekabiliyet şartının bir tanıma-tenfiz şartı olarak ter- kedildiği belirtilmektedir. Bkz. Belight Elbalti, “Reciprocity and Recognition and Enforcement of Foreign Judgments: A lot of Bark but not much bite”, Journal of Private International Law , Vol.13(1), 2017, s.187. 15 Örneğin bkz. Slovenya, Çekya, Romanya, Tunus, Panama, (Elbalti, s.188-189). 16 Örneğin bkz. Almanya, İsrail, Japonya, (Elbalti, s.194-195). 17 Örneğin bkz. Hollanda, İsveç, Norveç, Danimarka, Finlandiya, Avusturya, Rus- ya, Belarus, Ernenistan, Özbekistan, Çin, Kuzey Kore, Ukrayna, Vietnam, (Elbalti, s.196-198). 18 Elbalti, s.196-200. 19 Bkz. Elbalti, s.211, dn.139.