Türkiye Barolar Birliği Dergisi 143.Sayı

346 Yabancı Mahkeme Kararlarının Tenfizinin Mütekabiliyet Şartına Bağlanması ile ... Meseleye yabancı mahkeme kararlarının tenfizi davalarının amacı ve bireylerin bu konudaki menfaatleri açısından bakacak olursak, ten- fizde bu şartın aranmasının yerindeliği ve gerekliliği daha somut bir şekilde ortaya çıkmaktadır. Öncelikle, tenfizde aranan mütekabiliyet, yabancılar hukukunda veya yabancıların teminat yatırma yükümlü- lüğünde öngörülen mütekabiliyetten farklı olarak, yabancı devletin vatandaşlarına yönelik bir tedbir mahiyetinde değildir. Şöyle ki, tenfiz talebinde bulunan kişi her zaman kararın verildiği devlet vatandaşı olmayabileceği gibi, tenfiz devleti vatandaşı da olabilir. Yine, kararın verildiği devlet vatandaşı olmayan, ancak belki de söz konusu devlet mahkemesine başvurmak veya o ülkede aleyhine açılan bir davayı sa- vunmak zorunda kalan bireyler de söz konusu olabilir. Bu durumda, mütekabiliyet şartının aranmasıyla, ister vatandaş isterse yabancı ol- sun, salt üçüncü devletler ile –belki de henüz olmayan- siyasi ilişkilere dayanarak bireylerin yabancı ülkede elde etmiş oldukları özel hukuka ilişkin haklarından istifade etmeleri kısıtlanmış olmaktadır. 41 Ayrıca, yabancılar hukukunda benimsenen mütekabiliyetin temelinde, Türk vatandaşlarının yabancının vatandaşı olduğu ülkede aynı veya benzer haklardan yararlanmasını temin etme düşüncesi yatmaktadır. 42 Yaban- cılar hukukunda teorik mahiyette de olsa Türk vatandaşlarının menfa- atlerine hizmet eden mütekabiliyet, tenfizde ise bireylerin menfaatleri bir yana, duruma göre lehine bir karar elde eden Türk vatandaşlarının zarara uğramasının göze alınması anlamına gelmektedir. 43 Bu bakım- dan, mütekabiliyetin bulunmadığı hallerde, tenfize konu kararı veren devlet değil, doğrudan yabancı mahkemece tevsik edilen özel hukuka ilişkin bir haktan tenfiz devletinde yararlanmak isteyen taraf cezalan- dırılmaktadır. 44 Dolayısıyla, bu örnek dahi mütekabiliyetin bir tenfiz şartı olarak aranmasının teorik olarak herhangi bir amaca hizmet et- mediğini ve hiçbir yarar sağlamadığını tek başına göstermektedir. 41 Sakmar, s.89-90. 42 Çelikel-Gelgel, s.66-67; Doğan, Yabancılar, s.38; Günseli Öztekin Gelgel, “Yaban- cıların Taşınmazlara İlişkin Mülkiyet ve Sınırlı Ayni Haklardan Yararlanmasında Mütekabiliyet İlkesi”, Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni , Prof. Dr. Gülören Tekinalp’e Armağan, C.23, S.1-2, 2003, s.407; Fügen Sargın, Yabancı Gerçek Kişilerin Türkiye’de Taşınmaz Mal Edinmeleri ve Sınırlı Ayni Haklardan Yararlanmaları, Yetkin, Ankara, 1997, s.61. 43 Nomer, s.520; Rona Aybay- Esra Dardağan, Uluslararası Düzeyde Yasaların Ça- tışması (Kanunlar İhtilafı), 2. Baskı, İstanbul, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2008, s.301. 44 Ekşi, s.177.