Türkiye Barolar Birliği Dergisi 143.Sayı

380 Yabancı Mahkeme Kararlarının Tenfizinin Mütekabiliyet Şartına Bağlanması ile ... karşılanmadığına karar vermenin sadece P-1 m.1 veya AİHS m.8’in değil, AİHS m.6(1)’in de ihlal edilebileceğini dolaylı olarak göstermek- tedir. AİHM, AİHS m.8 ve P-1 m.1 açısından böyle bir ihlali, MÖHUK m.54(a) hükmünün Türk mahkemelerince tatbikinin başvurucu açısın- dan yeterince öngörülebilir olmadığı, bunun da söz konusu hakların sınırlandırılmasına gerekli bir koşul olan kanunilik ilkesine aykırı ol- duğu gerekçesine dayandırabilir. AİHM, benzer bir yaklaşımı, mütekabiliyet şartının yabancı ka- rarın tenfizini gereksiz yere engelleyecek ölçüde dar bir şekilde yo- rumlandığı haller bakımından da sergileyebilir. Özellikle, MÖHUK m.54(a) hükmünün lafzından her üç türünün de birine eşit ve alter- natif olarak düzenlendiğinin anlaşıldığı mütekabiliyetin bu şekilde yorumlanması, davanın koşullarına göre sadece AİHS m.6(1)’in değil, diğer temel hakların da ihlaline yol açabilir. Zira Kanunun açık lafzı karşısında, üç mütekabiliyet türünün araştırılarak bunlardan birinin varlığının tespiti, söz konusu şart bakımından yeterlidir. Dolayısıyla, akdi veya kanuni mütekabiliyetin varlığına rağmen, salt yabancı ülke- de Türk mahkeme kararlarına yönelik olumsuz bir uygulamanın var- lığı nedeniyle tenfiz talebinin reddedilmesi, sadece MÖHUK m.54(a) hükmüyle değil, karşılaştırmalı hukukta ve Türk hukukunda yabancı kararların tanınacağı-tenfiz edileceği yönündeki genel eğilimle bağ- daşmamaktadır. Daha da önemlisi, MÖHUK m.54(a) hükmünün açık ifadesine karşısında, fiili mütekabiliyetin gerçekleşmediği veya olum- suz yönde bir fiili uygulamanın varlığı gerekçe gösterilerek akdi veya kanuni mütekabiliyetin gerçekleştiği iddialarının Türk mahkemele- rince dikkate alınmaması ve değerlendirilmemesi davacının AİHS m.6(1)’de yer alan hakkaniyete uygun yargılanma hakkından istifade edememesi anlamına gelecektir. Zira hakkaniyete uygun yargılanma hakkının bir gereği olarak, ulusal mevzuatta yer alan her bir tenfiz şar- tının karşılanıp karşılanmadığına ilişkin gerek mahkemece tespit edi- len gerekse taraflarca ileri sürülen, davanın sonucuyla doğrudan ilgili ve belirleyici bilgi ve delillerin dikkate alınması gerekmektedir. Kaynakça Arai Yutaka, “Chapter Five – The System of Restrictions”, Theory and Practice of the European Convention on Human Rights, Ed. Pieter van Dijk-Fried van Hoof- Arjen van Rijn-Leo Zwaak, 4th Edition, Antwerpen-Oxford, Intersentia, 2006, s.340.