Türkiye Barolar Birliği Dergisi 143.Sayı

54 Anayasa Yargısında Alan Sorunu: Anayasa Yargısının Belirlenmiş Alanı anayasa yargısı hukuk devletini gerçekleştirme aracıdır. Bu bakımdan Özbudun’un da belirttiği gibi anayasa yargısı “hukuk devletinin geli- şiminde son ve en önemli merhale” olarak tanımlanabilir. 3 Gerçekten de yakın denilebilecek zamana kadar, hukuk devleti olgusundan temel itibariyle yürütme iradesinin kanunlara bağlılığını sağlayacak yargısal denetim anlaşılmıştır. Fransız İhtilali’nden gelen bölünmez, devredilmez,, yanılmaz ve temsil edilmez genel irade an- layışının etkisiyle, millet temsilcilerinden teşekkül eden yasama ira- desinin, birey haklarını ihlal edebileceği, bu nedenle birey haklarının yalnızca yürütme iradesi karşısında değil, yasama iradesi karşısında da korunması gerekeceği pek düşünülmemiştir. Nitekim yazılı ve sert anayasalar on sekizinci yüzyıl sonlarından itibaren ortaya çıkmasıyla başladığı halde, Amerika Birleşik Devletleri bir tarafa bırakılırsa, ka- nunların anayasaya uygunluğunun yargısal denetimi sisteminin yay- gınlaşması için yirminci yüzyıl tarafından da bireylerin temel hak ve özgürlüklerinin ihlal edilebileceği anlaşılmıştır. Bu sebeple de anayasa yargısının doğuşu ve alan genişlemesi acı tecrübelerden sonra gerçek- leşmiştir. Siyasal iktidar bulunduğu ortamda hacim genişletmeye meyillidir. Dolayısıyla siyasal iktidar hukuk düzeni karşısında farklı görünüm bi- çimleri ile ortaya çıkabilmektedir. Şu halde kanımızca anayasa yargısı yürütme ve yasama iradesi diye bir ayrım gözetmeden bir bütün ola- rak siyasal iktidarın eylem ve işlemlerini denetlemelidir. Çünkü siya- sal iktidar kimi zaman yürütme kimi zaman yasama kimi zamanda hem yürütme hem de yasama formuyla bireyin hak ve özgürlüklerini ihlal edebilmekte ve hukukun dışına çıkabilmektedir. İşte iktidarın bu genişleyici doğası ve tavrı karşısında demokratik hukuk devletinin bulduğu formül anayasal demokrasidir. Sejersted’e göre demokrasi ve hukuk devletinin iki farklı özgürlük yaklaşımına sahiptir. Ona göre özgürlüğün negatif anlamı iktidarın sınırlandırıl- masına yönelik iken pozitif anlamı ise iktidarın kullanılmasına ilişkin- dir. 4 Benzer bir yaklaşımla Rosenfeld’e göre hukuk devleti ve anayasal 3 Özbudun, (2016), s. 403. 4 Francis Sejersted, “Democracy and the rule of law: some historical experiences of contradictions in the striving for good government”, Der. Jon Elster ve Rune Slagstad, içinde Constitutionalism and Democracy, Cambridge University Press,