Türkiye Barolar Birliği Dergisi 143.Sayı

61 TBB Dergisi 2019 (143) Semih Batur KAYA Oysa bir hukuk devletinde devlet işleyişi, siyasi iktidarın faaliyeti ve politik karar alım süreci hukuk düzeni içerisinde ve hukuka göre be- lirlenir, denetlenir ve bütünüyle şeffaftır. Nitekim Aliefendioğlu’nun belirttiği gibi “Gizlilik, hikmet-i hükümet, ülkenin üstün çıkarlarının gizlilikte olduğu yönündeki anlayışlar kirli yönetimi ya da derin dev- let uygulamasını getirir. Hikmet-i hükümet ya da ülkenin üstün çıkar- larının yönetenlerce belirlenmesi gerektiği anlayışı rant paylaşımının kılıfıdır. Kirli yönetim, hukuk devleti ilkesiyle bağdaşmaz.” 21 Devlet aklı genel ve evrensel biçimiyle belli bir siyaset ve yöne- tim anlayışını ve bir bütün olarak belirli bir devlet zihniyetini ifade etmektedir. 22 Devlet aklı modern devlette gücün tek elde toplanması olgusunun, başka bir anlatımla egemenliğin kullanım ve işlevselleşme aracı olarak kullanılmıştır. Devlet aklı modern devlette gücün aracı ve meşruluk formülü işlevini görmektedir. Dolayısıyla bu kavram veya formül modern devletin oluşum sürecinin başlarında yaygın olan “gü- cün kendinde bir amaç ve değer olarak kutsanması eğilimi”nin simge- si durumundaydı. Dolayısıyla modern devletin başlangıcında devlet aklının olduğu söylenebilir. 23 Devlet aklı doktrinin tarihsel çıkış noktasını, hukuki ve etik norm- lar ile devlet yönetiminin somut gerekleri arasındaki bir çatışmanın na- sıl çözülebileceği sorunu oluşturur. Bu nedenle devlet aklı bakımından temel sorun şudur: “Şayet devlete bir yarar sağlayacağı umuluyorsa, hükümdar etik kurallardan ve yürürlükteki hukuktan sapabilir mi ya da açıkça haksızlık yapabilir mi?” 24 İşte bu soruya olumlu yanıt veril- mesiyle devlet aklı doktrinin temeli atılmış olunur. Ancak bu cevabın verilebilmesi diğer kimi öncüllerin varlığına bağlıdır. Bunların başında ise “devletin bekası”nın sağlanmasını siyasi eylemin nihai hedefi olarak 21 Yılmaz Aliefendioğlu, “Hukuk, Hukukun Üstünlüğü, Hukuk Devleti”, Ankara Ba- rosu Dergisi , 2001-2, s. 33. 22 Mithat Sancar, “Devlet Aklı” Kıskacında Hukuk Devleti, İletişim Yayınları, 7. Baskı, İstanbul 2014, s. 15. Sancar “devlet aklı” terimini Türkçeye esas ve yaygın olarak çevrilen “hikmet-i hükümet” şeklinde tercüme edilen Fransızcadaki “rai- son d’etat”, Almancadaki “staatrason”, İtalyancadaki “ragione di stato” terimle- rinin karşılığı olarak kullanmaktadır. Sancar “devlet aklı” kavramını kullanmayı terich etmekte ve bu kavramın ve doktrinin anlamını sözel, tarihsel ve evrensel açılardan daha iyi yansıttığını düşünmektedir. Sancar, a.g.e., s. 13-15. Biz de bu doğrultuda Sancar’a katılmaktayız ve “devlet aklı” kavramını kullanmayı uygun görmekteyiz. 23 Sancar, a.g.e., s. 17-18. 24 Sancar, a.g.e., s. 18.