Türkiye Barolar Birliği Dergisi 143.Sayı

85 TBB Dergisi 2019 (143) Fatmagül KALE ÖZÇELİK ardından, Birleşmiş Milletler örgütü insan haklarına ilişkin kabul ettiği belgelerde yer alan normların uygulanıp uygulanmadığını raporlama, izleme ve yerine getirme yoluyla takip etmek üzere harekete geçmiştir. Böylece Birleşmiş Milletler Şartı’nın 2. maddesinin 7. fıkrasında dü- zenlenen devletlerin iç işlerine müdahale etmeme ilkesine rağmen, in- san haklarının iç hukuklardaki durumunu bireyler eliyle inceleme ve elde edilen sonuçları kamuoyuyla açıklamak şeklinde bir süreci baş- latmıştır. İşte önemli yetkilerle donatılmış ve detaylı araştırmayı amaç edinmiş özel raportörler, bu amaç için geliştirilen mekanizmalardan birisidir. Bu çerçevede özel raportörler, birincil görevleri gerçeği bul- ma ve raporlama olan bağımsız Birleşmiş Milletler uzmanlarıdır. 10 Do- layısıyla özel raportörlerin atanması ve faaliyet yürütmesi, devletlerin egemenliği ilkesini göz ardı ederek, ciddi insan hakları ihlallerini ele almaya yönelik bir girişimdir. Bu nedenle, Birleşmiş Milletler eski Ge- nel Sekreteri Kofi Annan tarafından Birleşmiş Milletler’in insan hakla- rını koruma çabalarında özel raportörlük kurumu “önemli bir unsur” ve Birleşmiş Milletler sisteminin “taç mücevheri” olarak tanımlanmış- tır. 11 Aynı şekilde Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Yüksek Komiseri Louise Arbour’da özel raportörleri “insan haklarının ön cephesi” 12 ola- rak adlandırarak, özel raportörlere özel önem atfetmiştir. İnsan haklarının korunmasında özel yöntemler olarak adlandırı- lan usul içinde yer alan özel raportörlük kurumu, Birleşmiş Milletler’in insan haklarını dünya genelinde korumak ve devletlerin yükümlülük- lerini gerçekleştirmeleri için kullandığı temel yöntemlerden birisidir. Özel raportörler, baskıcı yönetimi benimsemiş rejimlerde dâhil olmak üzere dünyanın çeşitli ülkelerinde insan haklarının korunmasında, ge- liştirilmesinde ve ağır ihlal sorunlarının çözüme kavuşturulmasında önemli rol oynamışlardır. 13 Bunun önemli bir nedeni, özel raportörle- rin birebir hak ihlalinin kaynağıyla temas edebilmesinden kaynaklı- dır. Bu nedenle söz konusu kurum, Birleşmiş Milletler İnsan Hakları 10 Ingrid Nifosi, The UN Special Procedures in the Field of Human Rights, Intersen- tia, Oxford, 2005, s. 46. 11 Bu tanımlama Kofi Annan tarafından ilk kez 2006 yılında kullanılmıştır. Bkz: http://www.un.org/apps/news/story.asp?NewsID=20770 #.VjO8cbQT1H8, 01.04.2018. 12 Surya P. Subedi, “Protection of Human Rights through the Mechanism of UN Spe- cial Rapporteurs”, Human Rights Quarterly, Vol. 33, No. 1, 2011, s. 203. 13 Ibid, s. 201.