Türkiye Barolar Birliği Dergisi 143.Sayı

86 Birleşmiş Milletler’in Özel Yöntemleri Çerçevesinde Özel Raportörlük Kurumu Yüksek Komiserliği Ofisi tarafından, “uluslararası insan hakları siste- minde doğrudan erişimi sağlayabilen en önemli mekanizma” olarak tanımlanmıştır. 14 Özel raportörlerin temel görevi, insan hakları ihlal iddialarını in- celemek, izlemek, tavsiyede bulunmak ve kamuya açıklamaktır. Böy- lece, dünya çapında insan haklarının korunması ve tanıtılmasında kri- tik bir rol oynarlar. Çalışma konularına ise kişisel, siyasi, ekonomik ve sosyal olması fark etmeksizin tüm hak türleri dâhildir. Bu görevleri- ni, 2006 yılına kadar İnsan Hakları Komisyonu, 2006 yılından beri ise İnsan Hakları Konseyi bünyesinde yürütürler. Raportörlerin çalışma alanları konusal veya ülkesel olmaktadır. Ülkesel olması durumunda, belirli bir ülkede insan haklarının gelişimi veya ihlalleri hakkında ra- por hazırlarlar. Konusal görev üstlenmeleri halinde ise, belirli bir hak ve özgürlüğün durumunu rapor ederler. 1960 yılının sonlarından beri varlığını koruyan özel raportörler, keyfi gözaltı, işkence, kölelik, kadı- na yönelik şiddet ve çocukların hakları gibi oldukça geniş insan hakla- rı konularında çalışırlar. Ayrıca Ruanda, Şili, Burma, Kamboçya, Haiti, Liberya gibi pek çok ülke özelinde çalışmışlardır. Ancak genel olarak bakıldığında özel raportörlerin bir ülkede veya bölgede acil müdahale gerektiren ciddi insan hakları ihlallerini incelemek üzere görevlendi- rildiği gözlenir. Pek tabii belirli bir ülkeye veya bölgeye raportör atan- ması, uluslararası toplumun o ülkede veya bölgede insan haklarının korunmasına ilişkin endişeleri olduğunu da ortaya koyar ve bu duru- mun ortadan kaldırılması için bir baskı oluşturur. Özel raportörler, sadece izleme ve olgu bulma değil, aynı zaman- da standart ortamlar aracılığıyla insan haklarının desteklenmesi ve korunması için çok önemli işleve sahiptirler. Uluslararası insan hakla- rı hukukunun ayrıntı hale getirilmesini, yorumlanmasını ve uygulan- masını önemli ölçüde etkilerler ve Birleşmiş Milletler’in insan hakları çalışmalarından toplumu haberdar etmektedirler. Özel raportörlerin kuruluşu aynı zamanda, insan hakları ihlallerinin mağdurları için hızlı ve somut faydalar yaratabilecek ve hem ulusal hem de uluslararası medyada bu tür ihlallere dikkat çekebilecek canlı, özerk ve esnek bir mekanizmadır. 14 Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights, United Nati- ons Special Procedures, Facts and Figures, 2013, s. 1.