Türkiye Barolar Birliği Dergisi 144.Sayı

15 TBB Dergisi 2019 (144) Ahmet EKİNCİ sisteminde devlet başkanı sabit bir görev süresi için seçilmektedir. Her ne kadar başkanın impeachment gibi bir vasıtayla parlamentoya karşı cezai sorumluluğu olduğu kabul edilmekte ise de söz konusu meka- nizmanın işletimesin sıkı şartlarlara bağlanmıştır. Dolayısıyla impe- achment usulünün uygulamasının istisnai olduğu kabul edilir. Latin Amerika ülkelerinin çoğu, her ne kadar ABD tipi başkanlık sistemleri olarak kabul edilmese de, 2 başkanlık sistemi (ya da başkancı sistem) olarak kabul edilmektedir. Ancak bilhassa Latin Amerika ülkeleri göz önüne alındığında devlet başkanlarının görevde kalmalarının asla ga- ranti olmadığı görülmektedir. Latin Amerika ülkelerinde başkanlar sistemi domine etmektedir. Yasama alanına ilişkin yetkileri ve yürütme içerisindeki otoriteleri on- ları bir anlamda istedikleri her şeyi yapabilecekleri bir konuma oturt- maktadır. Öyle ki tek yapmaları gereken şey seçilmektir. Sonrasında güçlerini sadece siyasi sınırlar belirleyecektir. 3 Bu rejimlerde politikayı genelde başkan belirler ve yürütür. Parlamentoların ise çoğu zaman tepkisel bir konumda bulundukları, yani kendi politikalarını üretmek- sizin ancak başkanın politikasını kabul ya da reddetme gibi sınırlı bir alanda etkin olabildikleri düşünülür. 4 Ancak parlamentoların tepkisel nitelik taşımaları, başkanın parlamento iradesini görmezden gelmesi 2 Doktrinde Latin Amerika tipi başkanlık sistemi için için saflığını yitirmiş ya da bozulmuş başkanlık sistemi ya da hiperbaşkanlık sistemi nitelemesi yapılmak- tadır. Peru gibi, sistemde parlamentoya karşı sorumlu bir Bakanlar Kurulu olsa da pratikte başkanın güdümünde olan, bu yönüyle de başkanlık sistemi olarak kabul edilebilecek olan başkancı-parlamenter sistem örnekleri de mevcuttur. Juan J. Linz, “Presidential or Parliamentary Democracies: Does It Make Difference”, The Failure of Presidential Democracy içinde (ed. Juan J. Lınz ve Arturo Valenzu- la), The Johns Hopkins University Press, Baltimore, 1994, s.3-64, s. 35; Cristopher Larkins, “The Legacies of Hyper-Presidentialism: Executive-Judicial Relations, Constitutional Cultures, and The Future of Democratic Governance in Argentina and Peru”, Ph. D Thesis, University of Southern Carolina, 1998, s. 64; Sandra Lin- dembert Aguilar, “La Censura Ministerial en el Peru”, Gaceta Constitucional, S. 53, 2013, ss. 395-406, s. 395; Domingo Garcia Belaunde, “El Presidencialismo Ate- nuado y Su Funcionamiento (Con Referencia al Sistema Constitucional Peruano)”, Biblioteca Juridica Virtual del Instituto de Investigaciones Juridicas de la Unam, Meksika, 2009, ss. 119-135, s. 122 3 Guillermo O’Donnell, bu tip demokrasiler için havaleci-delegasyoncu demokrasi- ler (Delegative democracies) tabirini kullanmaktadır. Guillermo O’Donnell, “De- legative Democracy”, Journal of Democracy , C. 5, S. 1, 1994, ss. 55-69. 4 Gary Cox, Scott Morgenstern, “Latin America’s Reactive Assemblies and Proacti- ve Presidents”, Comparative Politics, Vol. 33, No. 2 (Jan., 2001), pp. 171-189, s. 171 vd.