Türkiye Barolar Birliği Dergisi 144.Sayı

21 TBB Dergisi 2019 (144) Ahmet EKİNCİ Tablo: Latin Amerika Ülkelerinde Görevden Alınma Usulllerine Göre Görev Süresi Dolmadan Görevden Ayrılan Başkanlar İmpeachment Yetersizlik/Görevi Terk etme İstifa-Krizin Başkan Tarafından Çözümü İstifa-Krizin Parlamento Tarafından Çözümü Venezuela-Perez-1993 Paraguay-Lugo-2012 Brezilya-Rousseff- 2016 Ekvator-Bucharam-1997 Ekvator-Gutierrez-2005 Peru-Fujimori-2000 27 Venezuela-Madu- ro-2019 Arjantin-Alfonsin-1989 Arjantin-Duhalde-2003 Dominik C. Balaguer-1994 Bolivya-Zuazo-1985 Brezilya-Collor-1992 Paraguay-Cubas-1999 Arjantin-Rua-2001 Arjantin-R. Saa-2001 Bolivya-Sanchez-2003 Bolivya-Mesa-2005 Guatemala-Serrano-1993 Peru-Kuczynski-2017 Başkanı impeachment vasıtasıyla görevinden alabilmek için 3/5 veya 2/3 gibi genelde ulaşılması güç karar yeter sayıları aranmakta- dır. Bu da ülkeleri farklı arayışlara itebilmektedir. Örneğin Ekvator’da (Bucharam ve Gıtierrez) , Peru’da (Fujimori) ya da Venezuela’da (Madu- ro 28 ) olduğu gibi parlamentolar impeachment yöntemine başvurmak- tansa başkanı fiziksel, zihinsel ya da ahlâki yetersizlik (physical, mental or moral incapacity) veya görevi terk etme gerekçeleri ile görevden alma yolunu tercih edebilmektedir. Şüphesiz parlamentolar bu yöntemle başkanları görevden alırken yine bir anayasa maddesinden destek al- maktadır. Ancak açıkça ilgili anayasa hükmünün imâ ettiği yöntemi zorlayarak, yani bir anlamda anayasa hükümlerini kötüye kullanarak, böyle bir sonuca gitmektedir. 29 Sonuç olarak ise anayasal olarak olma- 27 Peru’da başkan Fujimori, istifa dilekçesini parlamentoya göndermişse de parla- mentoda bu istifa dilekçesi kabul edilmemiştir. Parlamento’nun başkanı ahlâki yetersizlik (moral incapacity) gerekçesiyle görevden aldığı görülmektedir. Bu nedenle Fujimori’nin görevden alınması bazen yetersizlik gerekçesiyle görevden alınma bazen de istifa olarak ele alınabilmektedir. Biz çalışmamızda yetersizlik gerekçesiyle görevden alınan başkanlar arasında incelemeyi uygun bulduk. 28 Bu sayfaların kaleme alındığı sıralarda Venezuela muhalefetinin de benzer bir gerekçe ile başkanın görevinde olmasına engel bir hal olduğuna karar vererek başkanlık makamının daimi olarak boşaldığına hükmetmiştir. “Líderes políticos reaccionan al juramento de Juan Guaidó de asumir las competencias del Po- der Ejecutivo”, https://espanol24.com/cnnes/lideres-politicos-reaccionan-al- juramento-de-juan-guaido-de-asumir-las-competencias-del-poder-ejecutivo/, (Erişim Tarihi: 24.1.2019); İlgili anayasa hükmü, başkanın ölüm, görevi terk etme gibi sebeplerle makamında daimi bir boşalma olması durumunda otuz gün içinde seçime gidilmesini ve bu süre zarfında boşalan makamın parlamento başkanı ta- rafından doldurulmasını öngörmektedir., Venezuela Anayasası, md. 233. 29 Bu da bir anlamda anayasanın öngördüğü anlamı, anayasaya karşı hile yapmak suretiyle değiştirmek anlamına gelmektedir. Kemal Gözler, Anayasa Hukukunun Genel Teorisi Cilt I, Ekin Kitabevi, Bursa, 2011, s. 188.