Türkiye Barolar Birliği Dergisi 144.Sayı

23 TBB Dergisi 2019 (144) Ahmet EKİNCİ setini beğenmediği için fiziksel ya da zihinsel yetersizlik kararı yoluyla görevinden alması tam anlamıyla anayasal kurumların kötüye kulla- nılması örneğidir. Burada açıkça parlamento, impeachment usulünün gerektirdiği çoğunluğu sağlayamayacağı düşüncesiyle daha kolay ol- duğunu düşündüğü bir yöntemle ve tamamen siyasi saiklerle başkanı görevden almaktadır. Kanımızca bu uygulama başkanlık sisteminin ruhuna uygun değildir. Her ne kadar sonuçları itibarıyla tartışmalı olsa da başkanı gö- revinden istifaya zorlamak da benzer şekilde başkanlık sisteminin ruhuna aykırı bir uygulama değildir. Çünkü ilerde görüleceği üzere istifa, genelde halk desteğini kaybeden bir başkanın, yine halkın bas- kıları sonucu aldığı bir karardır. Yani hesap verebilirlik mekanizması hâlen dikeydir (vertical). 37 Başkan dilerse istifa etmeyebilir. Kaldı ki bu durumlarda istifa tek seçenek de değildir. Sokak hareketleri ve par- lamentonun baskısı başkanı politikasında bir yumuşamaya da sevk ederek uzlaşma kanallarının aranması sonucunu da doğurabilmelidir. Fakat burada tartışılması gereken husus, başkan istifa edince yerine kimin görevi devralacağıdır. Bu sorunun genelde cevabı anayasada açıkça belirtilir. Genelde başkan gibi halkoyları ile seçilen 38 başkan yardımcılarının başkanın yerine geçmesi ve başkanın görev süresini tamamlaması gerekir. 39 Fakat uygulamanın her zaman bu şekilde şe- killenmediği görülmektedir. Özellikle Latin Amerika’da ya başkanlık makamında boşalma olduğu anda bir başkan yardımcısının görevde olmaması dolayısıyla ya da başkanlık makamındaki boşalmada etkili olan muhalif güçlerin mevcut başkan yardımcılarının göreve gelmesi- ni reddetmesi sonucunda yeni başkanın parlamento ve/veya başka- nın görevden alınmasında etkili olan sokak hareketinin seçtiği kişiler olduğu görülmektedir. 40 Bu durumda da başkanlık sisteminin bir di- 37 Marsteintredet, (2008), s. 40. 38 İstisnai olarak Venezuela ve Türkiye’de başkan yardımcıları başkan tarafından atanmakta iken Bolivya’da 1967-2009 döneminde ise başkan yardımcılarının, şa- yet başkan yardımcısı adaylarından hiçbiri seçimlerde %50 oy elde edememişse, parlamento tarafından atanması gibi bir uygulama benimsenmiştir. Ömer Ana- yurt, Ahmet Ekinci, “Tek Başı Yürütme Esasına Dayalı Hükümet Sistemlerinde Başkan Yardımcılığı ve 2017 Anayasa Değişikliği ile Getiriln Sistemde Cumhur- başkanı Yardımcılığı Kurumu Üzerine Karşılaştırmalı Bir Analiz”, Zafer Gören Armağanı, Yetkin Yayınevi, Ankara, 2017, ss. 401-500, s. 463-464. 39 Anayurt, Ekinci, (2017), s. 466-467. 40 Örneğin 2005-2006 yılları arasında görev yapan Rodriguez, Arjantin’de 2002-2003 yılları arasında Duhalde, Peru’da 2000-2001 yılları arasında Paniagua, Ekvator’da