Türkiye Barolar Birliği Dergisi 144.Sayı

24 Latin Amerika Ülkelerinde Başkanın Sorumluluğunu İşletmek için Parlamentoların ... ğer maddi unsuru olan başkanın parlamento tarafından seçilmemesi kriterinin de bir anlamda başkalaşmış ya da dönüştürülmüş olduğu görülmektedir. Dolayısıyla, sadece bu yönüyle düşünüldüğünde bile, ilgili ülkelerin anayasaları şeklen başkanlık sistemi ile uyumlu olsa bile yürütmenin yeni liderinin yasamanın takdirine öncelik verilerek benimsenmesinin 41 parlamenter sisteme bir öykünme ortaya koyduğu açıktır. 42 Örneğin Marsteintredet, Latin Amerika’da başkanı görev sü- resi dolmadan görevden alma uygulamalarının parlamenter-benzeri (cuasiparlamentarios) çeşitlilikler gösterdiğini ifade etmektedir. Yaza- ra göre parlamentonun çoğunluğunun oylarıyla, başkanın yetersizlik gerekçesiyle görevden alınması bir nevi parlamentonun başkan karşı- sında kullandığı bir güvenoyuna benzemektedir. Benzer şekilde par- lamento veya başkanın siyasal krizi çözmek için erken seçim kararı alması ya da başkanın parlamento tarafından seçilmesi uygulaması sıklıkla parlamenter sistemlerde görülen metodlardır. 43 Bu pratiklerin görüldüğü ülkelerde bir bütün olarak olmasa bile olaya özgü olarak ad hoc bir parlamenterleşmenin olduğu kabul edilebilir. 44 Çalışmamızda bu nedenle, impeachment, “yetersizlik” (incapa- city) veya görevi terk etme gerekçesiyle görevden alınma ve istifa va- sıtasıyla görevi sona eren başkanlara ve yerlerine gelen kişilerin par- lamento tarafından seçilip seçilmediklerine, somut örnekler ışığında, ilerde değinilecektir. 2000-2003 yılları arasında Noboa ve Guatemala’da 1993-1995 yılları arasında De Leon Carpio başkanlık görevini devralmak üzere parlamento ve protestocular ta- rafından belirlenmiş adaylardır ve başkan yardımcısı değillerdir. Benzer şekilde Ekvator’da ise 1997-1998 yılları arasında Alarcon parlamento tarafından seçilerek plebisit yöntemi ile halk tarafından kabul edilmiştir. Kathryn Hochstetler, David Samuels, “Crisis and Rapid Reequilibration: The Consequences of Presidential Challange and Failure in Latin America”, Comparative Politics, C. 43, Sa. 2, 2011, ss. 127-145, s. 132. 41 Elbette ki bu uygulamaların parlamenter sistemdeki güvensizlik oyları ile kabine- nin görevden alınmasından hüküm ve sonuçları itibarıyla da genel anlamda fark- lılıkları bulunmaktadır. Güvensizlik oyları ile görevinden alınan bir başbakan, parlamentoda milletvekili olarak görev yapmaya devam edebilir. Hatta kabineyi kurma görevi tekrar aynı kişiye bile verilebilir. Ancak görevden alınan bir başkan için parlamentoya geri dönüş, o yasama döneminde zaten imkânsız olduğu gibi genelde ulusal siyasetten de uzaklaşmaktadır. Hochstetler, Samuels, (2011), s. 131. 42 John M Carey, “Presidential versus Parliamentary Government”, Handbook of New Institutional Economics, Ed. Menard and M. M. Shirley, Springer, Nether- land, 2005, ss. 91-122, s. 115. 43 Marsteintredet, (2008), s. 36. 44 Marsteintredet, (2008), s. 36.