Türkiye Barolar Birliği Dergisi 144.Sayı

96 Soruşturma Yapılmasına Yer Olmadığı Kararları (SYOK) ve Bu Kararların Ceza ... SYOK’larla ilgili AYM ve AİHM’ye başvuru konusunda olarak asıl çözülmesi gereken konu; KYOK’larda olduğu gibi SYOK’larda da “ başvurucunun (ihbarcı/müşteki) şikâyet hakkının AY’nin 36 ve AİHS nin 6. maddeleri kapsamında kalıp kalmadığı ” sorunudur. Bu konuda AİHM’nin çok sayıda kararı ve AYM’ nin (yaşam hakkı ile işkence ve insanlık dışı muamele yasağı istisna olmak kaydıyla) pek çok ret kararında temel kriter aldığı Perez/Fransa davasındaki 82 kabule göre “şikayet hakkının adil yargılanma hakkı kapsamında değerlendirilemeyeceği” noktasın- da yoğunlaşmaktadır. 83 Ancak AYM, AY’nin 3. maddesindeki 84 temel ilkeyle de bağlı olarak; “işkence, kötü muamele ve kişilere karşı vücut ve hayata karşı saldırılara ilişkin olaylarda istisna koymakta ve bu alanlarda so- ruşturma mecburiyeti ilkesinin ihlalini Anayasal temel hak ve hürriyetlerin ihlali olarak kabul etmektedir” 85 . Bu tür alanlarda, devletin bireyin yaşam ve sağlığının korunabilmesi için, soruşturma ve kovuşturma yollarını daha etkin kullanması gerektiği düşüncesi egemendir. AİHM, AİHS 6. maddesinin “mahkeme önünde hak arama hakkını” da kapsadığını ve herkesin bir mahkemeye başvurabilme hakkının tesis edilmesi gerek- tiğini, yargıya başvurmayı gereksiz zorlaştırmalarla güçleştirmenin veya tümden uygulanamaz hale getirmenin bu hakkı ihlal sonucu do- ğuracağını söylemektedir. 86 Savcıya tanınan bu yetkinin, kovuşturma- yı güçleştirme veya engelleme sonuçları doğurması olasılığında, adil yargılanma hakkı kapsamındaki “mahkemeye başvurabilme hakkının” ih- lali iddiası söz konusu olabilecektir. 82 Taner, a.g.e., 195“Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) içtihatlarına göre, bir ceza davasında üçüncü kişilerin suçlanması veya cezalandırılmasını talep eden mağdur, suçtan zarar gören, şikâyetçi veya katılan sıfatını haiz kişiler, Sözleşme’nin 6. maddesinin koruma alanı dışında kalmaktadır. Bu kuralın istis- naları, ceza davasında medeni hak talebine imkân veren bir sistemin benimsenmiş veya ceza davası sonucunda verilen kararın hukuk davası açısından etkili ya da bağlayıcı olması hâlleridir (Perez/Fransa, 47287/99, 12.2.2004, § 70” 83 Bu konuda ayrıntılı bilgi ve inceleme için Bkz.; Taner, a.g.e., sh. 189 vd. 84 AY. m. 3; “Kimseye işkence ve eziyet yapılamaz; kimse insan haysiyetiyle bağdaş- mayan bir cezaya veya muameleye tâbi tutulamaz”. 85 “Etkili soruşturma yükümlülüğü, yaşam hakkında olduğu gibi işkence ve insan- lık dışı muamele yasağı bakımından da geçerlidir ve kişileri bu tür muameleye karşı koruma şeklindeki maddi yükümlülükten bağımsızdır”AİHM Assenov/ Bulgaristan kararı; Taner, a.g.e.,201 (Harris David - O’Boyle Michael - Bates Ed - Buckley Carla - Warbrick, Colin - Kilkelly Ursula - Cumper Peter - Arai Yutaka - Lardy Heather,s. 109 ve Çelikdemir Ankıtçı Elif, “Bireysel Başvuruda Başvu- ru Yollarının Tüketilmesi Kriteri”, Bireysel Başvuru Kabul Edilebilirlik Kriterleri Rehberi içinde, Ankara 2017, sh.179’dan naklen) 86 Golder/İngiltere davası, Bkz. Turabi, a.g.e., sh. 81