Türkiye Barolar Birliği Dergisi 145.Sayı

14 Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Çerçevesinde Suç ve Cezaların Kanuniliği İlkesi Giriş Suç ve cezaların kanuniliği ilkesi modern ceza hukukunun temel prensipleri arasında yer almaktadır. 1 Taşıdığı özel önem göz önünde bulundurulduğunda, ilkenin uluslararası anlaşmaların 2 yanı sıra Av- rupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS) madde 7’de güvence altına alın- mış olması şaşırtıcı değildir. Bu çalışma, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin (AİHM) AİHS madde 7’yi ne şekilde yorumladığını açıklığa kavuşturmayı hedef- lemektedir. Makalede; madde 7’nin tarihi, önemi, ilgili kavram- lar, prensipler, istatistikler ele alınmış, sözü geçen maddenin diğer AİHS maddeleriyle bağlantısına ışık tutulmaya çalışılmıştır. Avrupa Mahkemesi’nin, insan onurunun değişen şartlar dolayısıyla ortaya çıkan tehditlere karşı korunması için Sözleşme’yi “yaşayan bir do- küman” olarak yorumlamasının madde 7’nin kapsamını genişlettiği söylenebilir. Bu sebeple, çalışmada AİHM’nin en güncel içtihatları göz önünde bulundurulmuştur. Çalışmanın odağını oluşturan AİHS madde 7 şu şekildedir: “1. Hiç kimse işlendiği zaman ulusal veya uluslararası hukuka göre suç oluşturmayan bir fiil veya ihmalden dolayı suçlu bulunamaz. Hiç kimseye suçu işlediği zaman verilebilecek olan cezadan daha ağır bir ceza verilemez. 2. Bu madde, işlendiği zaman uygar ülkeler tarafından tanınmış hu- kukun genel ilkelerine göre suç sayılan bir eylem veya ihmal nedeniyle bir kimsenin yargılanmasına ve cezalandırılmasına engel değildir.” 1. Suç ve Cezaların Kanuniliği İlkesinin Tarihi ve Önemi Suç ve cezaların kanuniliği ilkesinin tarih sahnesindeki ortaya çı- kış zamanı konusunda fikir birliği yoktur. Roma Hukuku’nun bu il- keyi bir ölçüde tanıdığı savunulmaktadır. Ancak yargıcın örf ve adet hukukuna veya yargıcın takdirine dayanarak ceza verebilme yetkisi, 1 Gabriel Hallevy, A Modern Treatise on the Principle of Legality in Criminal Law, Springer, Berlin, 1. Baskı, 2010, s. 4 2 İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi madde 11, Medeni ve Siyasi Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşme madde 15. Kanunilik ilkesi insancıl hukukun da temel ilke- leri arasında yer almaktadır. Bakınız: Uluslararası Kızılhaç Komitesi Uluslararası İnsancıl Teamül (Örf-Adet) Hukuku Madde 101