Türkiye Barolar Birliği Dergisi 145.Sayı

16 Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Çerçevesinde Suç ve Cezaların Kanuniliği İlkesi nı korumaktan ziyade egemen gücün iradesinin arttırılması amacıyla geliştirildiğidir. 8 İlke Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra olgunlaşmaya başlamış ve İkinci Dünya Savaşı sonrası kritik bir prensip halini almış- tır. 9 “ İnsanlığın acı tecrübelerinin billurlaşmış şekli ” olarak görülen suç ve cezaların kanuniliği ilkesinin insanlığın ortak ve vazgeçilmez bir değeri olduğu öne sürülmektedir. 10 Türk hukuk tarihi açısından bakıldığında, suç ve cezaların kanu- niliği ilkesi Tanzimat Fermanı’nda örtülü şekilde, Kanun-ı Esasi’de ise açıkça kabul edilmiştir. İlkeye 1961 Anayasası (madde 33), 1982 Ana- yasası (madde 38), 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu madde 2 ve 7’de yer verilmiştir. 11 Günümüzde suç ve cezaların kanuniliği ilkesi kişilerin kanuna dayanmayan suçlardan suçlanmasını ve cezalandırılmasını önlemeyi amaçlamaktadır. İlke suçlananın lehine olan hükmün geriye yürüme- sini sağlar. Bu ilke (öngörülebilirlik vasıtasıyla) cezaya tabi fiilleri ve bunlara getirilen cezaları (özgürlük alanını) belirler. Ayrıca, (ulaşılabi- lirlik unsuruyla) cezaya tabi fiiller ve cezalar yurttaşların bilgisine su- nulmaktadır. Böylece ceza kanunlarını bilmemek mazeret sayılmaz. 12 Doktrin, suç ve cezaların kanuniliği ilkesinin ceza hukukundaki içerik ve sonuçlarını şu şekilde sıralamıştır. 1- Belirlilik ( lex certa ) yani suç ve cezanın somut şekilde kanunda ta- nımlanması, uygulama alanının (yorum vasıtasıyla da olsa) anla- şılır olması; 2- Aleyhe kanunun geriye yürümesi yasağı ( lex praevia ) gereğince fiilin işlenmesinden sonra failin durumunu ağırlaştıran kanunun ilgili fiile uygulanamaması; 3- Kıyas (benzetme) yasağı (lex stricta) doğrultusunda kıyas vasıta- sıyla yeni suç tipi yaratılamaması ve mevcut suç tipinin kapsamı- nın genişletilememesi; 8 Öztürk, Erdem, s. 38 9 Hallevy, s. 10 10 Mustafa Özen, Ceza Hukuku Genel Hükümler, Adalet Yayınevi, Ankara, 2. Baskı, 2018, s. 75 11 İbid. s. 81 12 Sibel İnceoğlu, İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi ve Anayasa Anayasa Mahkeme- sine Bireysel Başvuru Kapsamında Bir İnceleme, Beta Basım, İstanbul, 3. Baskı, 2013, s. 287-288