Türkiye Barolar Birliği Dergisi 145.Sayı

17 TBB Dergisi 2019 (145) Can YAVUZ 4- Örf ve adate dayanarak suç ve ceza yaratılması yasağı ( lex scripta ) nedeniyle suç ve cezanın sadece kanunda öngörülmesi, örf ve ade- te dayanarak bir fiilin suç sayılamaması ve ona ceza öngörüleme- mesi. 13 Suç ve cezaların kanuniliği ilkesi anayasa hukukuyla da ilintilidir. Demokrasi ve hukukun üstünlüğü 14 ile yakın bağından ötürü, bir ülke- nin suç ve cezaların kanuniliği ilkesini uygulama biçimi onun yönetim şekline dair fikir verebilir. Suç ve cezaların kanuniliği ilkesini göz ardı etmenin despot rejimlerin tipik karakteristiği olduğu ileri sürülmüş- tür. İlkenin demokrasi ile bağlantılı sonuçlarından birisi de parlamen- tonun üstünlüğüdür. İlke, ceza kanunlarının gizli, muğlak veya keyfi olmasını önleyerek hukukun üstünlüğü prensibinin hayata geçirilme- sini de sağlar. 15 Yaygın şekilde kabul edilmesine rağmen ilke eleştirilerden muaf tutulmamıştır. İlkeyi eleştiren görüşe göre suç teşkil eden hareketlerin tümü ceza kanununda tanımlanamadığından ötürü çok sayıda “suç” işlenebilmekte ve cezasız kalmaktadır. İlke, haksızlık olarak görülen ancak kanunda suç olarak tanımlanmayan fiillerin (özellikle de kanun boşluklarından faydalanmaya çalışan örgütlü “suçların”) gerçekleşti- rilmesini teşvik edebilir. Bu görüş kanunda suç olarak tanımlanmamış olmasına karşın antisosyal nitelikteki hareketlerin cezalandırılmasını da savunmaktadır. İlkeye getirilen bir başka tenkit onun özgürlükle- 13 Öztürk, Erdem, s. 39-41. Benzer yönde görüş: Berrin Akbulut, Ceza Hukuku Ge- nel Hükümler, Adalet Yayınevi, Ankara, 5. Baskı, 2018, s. 104-116. Bir başka görü- şe göre ilkenin sonuçları şunlardır: “suç/ceza/güvenlik tedbirleri yasa ile kabul edilip düzenlenebilir; yasa metinleri açık ve net olmalı, değişik yorumlara kapalı olmalıdır; örf ve adetlerle suç yaratılamaz, ceza verilemez; ceza yasaları geçmişe uygulanamaz; cezanın kişiselleştirilmesi, yargıca takdir hakkı tanınması kanuni- lik ilkesine aykırı değildir; ceza hukukunda kıyas yapılamaz; ceza yasaları kıyasa yol açacak biçimde geniş yorumlanamaz; yürütme organı düzenleyici işlemleriyle suç ve ceza hükmü koyamaz, ceza belirleyemez”. Sedat Bakıcı, 5237 sayılı Yasa Kapsamında Ceza Hukuku Genel Hükümleri, Adalet Yayınevi, Ankara, 1. Baskı, 2007, s. 16-22 14 Bir görüşe göre suç ve cezaların kanuniliği ilkesi, hukuk devleti ilkesinin ceza hukukundaki somutlaşmış şeklini ifade eder. Özen, s. 75 15 Hallevy, s. 10, 12 “Bireyin maddi ve manevi varlığı üzerinde derin etkiler doğuran suç ve cezaların, ancak ulusal iradeyi temsil eden organ tarafından yapılacak kanunla düzenlene- bilmesi, kişi hak ve özgürlüklerine sağlanan en önemli anayasal garantilerden bi- rini oluşturmaktadır”. Hamide Zafer, Ceza Hukuku Genel Hükümler, Beta Basım, İstanbul, 6. Baskı, 2016, s. 58