Türkiye Barolar Birliği Dergisi 145.Sayı

30 Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Çerçevesinde Suç ve Cezaların Kanuniliği İlkesi • DoğuAlmanya’daki üst düzey kamugörevlilerininülkeninBatı Al- manya sınırından geçmeye çalışanları öldürmekten (Almanya’nın birleşmesinden sonra) mahkûm edilmesi; 81 • Doğu Almanya’daki sınır muhafızının, amirinin emirleri doğrultu- sunda, ülkenin Batı Almanya sınırından geçmeye çalışanları öldür- mekten (Almanya’nın birleşmesinden sonra) mahkûm edilmesi; 82 • Sovyetler Birliği ordusu komando birliğinin İkinci Dünya Savaşı sırasında düşmanla işbirliği yaptığı iddia edilen dokuz köylüyü kötü muamele yaparak öldürmesi sonucu birlik komutanının sa- vaş suçu işlemekten (Letonya’nın bağımsızlığını kazanmasından sonra) mahkûm edilmesi; 83 • Saddam Yönetiminin Irak-İran Savaşı ve 1988’de Kuzey Irak’ta kullandığı (savaş hukukunda yasaklanmış) hardal gazının ya- pımında kullanılan kimyasal maddeyi tedarik eden iş adamının 2005’te hukuk ve savaş hukukunun ihlal edilmesine yardım ve ya- taklıktan mahkûm edilmesi. 84 AİHM, hukukun öngörülebilir olup olmadığına karar verirken çok sayıda etkeni gözetmektedir. Bunun yanı sıra, Mahkemenin yu- karıdaki kararları ışığında, çok sayıda kişiyi etkileyebilecek bir kanun nispeten kolayca anlaşılabilir olması durumunda öngörülebilir. Kanu- nun görece az kişiye ve dar alana yönelmesi onun uzmanlık gerektiren bir alanı konu edinme ihtimalini arttırmaktadır. Bu sebeple, böyle bir düzenleme çerçevesinde faaliyet gösteren kişilerden kanunu ve yoru- munu daha titiz bir şekilde takip etmeleri ve gerektiği durumlarda hu- kuki yardım talep etmeleri beklenebilir. 5.4. Ceza Kavramı Suç ve cezaların kanuniliği ilkesinin etkin şekilde hayata geçiril- mesi amacıyla Avrupa Mahkemesi ceza kavramını kendine özgü şe- kilde tanımlamaktadır. Bu nedenle Strazburg Mahkemesi bir tedbirin ceza olup olmadığını değerlendirirken yalnızca tedbirin görünüşüne göre değil aynı zamanda esasına ilişkin değerlendirme yapmaktadır. 85 81 AİHM (Büyük Daire), Streletz, Kessler ve Krenz - Almanya, 34044/96, 35532/97, 44801/98, 22.03.2001, § 78 82 AİHM (Büyük Daire), K.-H. W. - Almanya, 37201/97, 22.03.2001, §§ 68-81 83 AİHM (Büyük Daire), Konokov - Letonya, 36376/04, 17.05.2010, §§ 238-239 84 AİHM, Van Anraat - Hollanda, 65389/09, 06.07.2010, Kabul edilebilirlik kararı 85 Doğru, Nalbant, s. 857; AİHM, “Guide on Article 7 of the European Convention