Türkiye Barolar Birliği Dergisi 145.Sayı

313 TBB Dergisi 2019 (145) Emin KOÇ gereken) bir başvuru da olabilir. Bu durumda idare her iki başvu- ru yoluna ilişkin merci ve süreyi belirtmek zorunda mıdır? Hem zo- runlu (tüketilmesi gereken) idari başvurular hem zorunlu olmayan yargı-dışı mekanizmalar ile uyuşmazlığı çözmeyi hedefleyen İYUK m.11’de düzenlenen genel başvuru yolu olan “üst makamlara baş- vuru” yolu idari işlem ile belirtilmek zorundadır. Çünkü Anayasal hüküm temel olarak ilgililerin hak arama hürriyeti ve dava açma hakkını etkin bir şekilde kullanmasını amaçlamaktadır. Hak arama hürriyetinin somutlaşmış hali olan dava açma hakkından daha ge- niş olduğu dikkate alınırsa idari başvuru yollarının her iki türünün de belirtilmesi gerekir. Başvurunun tercihe dayalı veya zorunlu olası hak arama hürriyetinin kapsama açısından değil ilgililerin tercihte bulunması bakımından farklılaşmaktadır. Üst makamlara başvuru yollarının gösterilmesi zorunluluğu, yargı öncesi ve yargı-dışı çöz- me mekanizmalarının önemi dikkate alınırsa, uyuşmazlıkların idari yollardan çözülmesini sağlaması bakımından gerekliliktir. Bu nokta- da İYUK m.10 ile düzenlenen “ ilgililerin haklarında idari davaya konu olabilecek bir işlem ya da eylemin yapılması için idari makamlara başvur- ması ” mekanizması için bu yükümlülük pratikte uygulanamayacak- tır. Çünkü burada idare tarafından tesis edilmiş doğrudan bir idari işlem olmayacağı için bu işleme karşı da kanun yollarına başvurma yolunu belirtmek mümkün olmayacaktır. Bu durumda dahi başvuru sonucu idare tarafından tesis edilen işlemde mutlaka yükümlülüğün gerekleri yerine getirilmelidir. Ancak bu başvuru sonucu idarenin suması durumunda ise yazılı bir idari işlem oluşamayacağı için idare yükümlülükten kaçınabilecektir. 51 Başvurular özel kanunlar ile özel sürelere de tabii kılınmış olabi- lir. 52 Hatta zorunlu başvuru yolları birbirini izleyen birden fazla idari mercie karşı olabilir. Bu durumda her iki merciinin de ayrı ayrı belir- 51 Şanlı Atay, bu halde dahi yasal düzenleme ile Fransız Hukuku’ndan ilhamla bir çözüm üretilebileceğine işaret etmektedir. Fransız İdare Hukuku’na göre idareye yapılan her türlü başvuruda, idare ilgilisine “alındı makbuzu” vermektedir ve bu belgenin içeriğinde başvuru tarihi, ret ya da kabul tarihinin, zımni ret kararının oluşacağı tarihin, işleme karşı başvuru yol ve sürelerinin belirtilmesi gerekmekte- dir (Şanlı Atay, s.308, dn. 52). 52 Örneğin, Asker Ailelerinden Muhtaç Olanlara Yardım Hakkında Kanun’un 7. maddesi, (Mülga) 3434 Oyun Alet ve Vasıtalarından Belediyelerce ve Köy İdarele- rince Alınacak Resim Hakkında Kanun’un 103. maddesi, 6023 sayılı Türk Tabiple- ri Birliği Kanunu’nun 36. maddesi, 6831 sayılı Orman Kanunu’nun 11. maddesi.