Türkiye Barolar Birliği Dergisi 145.Sayı

458 Sosyal Güvenlik Hukukunda İş Sözleşmesiyle Çalışanların Prime Esas Kazançlarının Tespiti şahsına bağlı bir edim yükümlülüğü içermemesi nedeniyle, mutlaka işverenin kendisi tarafından ödenmesi gerekmez (TBK m. 83). Üçüncü bir kişi tarafından da ödeme yapılabilir. Kaldı ki, Deniz İş Kanunu üc- retin “ işveren veya işveren vekili” tarafından ödeneceğini öngörmektedir (m. 29/I). İş Kanunu ise ücreti, onu ödeyecek kişi bakımından daha geniş bir şekilde, “ işveren veya üçüncü kişiler tarafından sağlanan ” tutar olarak açıklamaktadır (m. 32/1). Asıl ücret nakdi bir ödeme olup, belirli bir miktar parayı ifade eder. Bu itibarla, işveren ücret ödeme borcunu ayni olarak ifa edemez. Ancak işverence işçinin asıl ücretine ek olarak, parayla ölçülebilen ayni ödemelerin yapılması mümkündür. Ücret unsurunda temel olan, sigortalının mali ve ekonomik riske maruz kalmamasıdır. Kanun hak edilen ücretler üzerinden prim alınacağını belirtmek- tedir. Uygulamada anlaşıldığı şekliyle avans (TBK m. 406’nın aksine), hak edilmemiş bir ücretin ileride hak edildiği zaman mahsup edilmek üzere önceden ödenilmesi durumudur. Burada prim alınmasına esas olma bakımından iki koşul ortaya çıkmaktadır. Bunlar “hak edilme” ve “ödeme” dir. Avans almış olan sigortalıya yapılan ödeme koşullar- dan birisini karşılamaktadır ki, o koşul ödemedir. Diğer koşul olan hak edilme burada gerçekleşmemektedir. Ücretlilere avans olarak yapılan ödeme, hak edilmeden yapılan ödemedir. Yargıtay, “sözleşmeli perso- nele ödenen avans üzerinden prim tahakkuk ettirilmelidir” ifadelerine yer veren bir karar vermiştir. 16 Avans ödemesi üzerinden prim alınması gerektiğinin kabul edilmesi durumunda, avans almış bir sigortalı, al- dığı avansı karşılayacak bir süre çalışmadan işten ayrıldığı takdirde ne olacaktır? Kanaatimizce, avans alan kişi, aldığı avans miktarını karşıla- yacak kadar çalışmaz ise, artan miktar sigortalının kişisel borcu duru- muna gelir. Ancak, yapılan ödemelerin gerçekten avans olup olmadı- ğının irdelenmesi gerekir. Yargıtay, çeşitli dönemlerde maaş dışında iş avansı gibi isimlerle değişik kalemlerde işveren tarafından işçinin ban- ka hesabına yatırılan paraların ücret değil, şirket parası olduğunun ve işte kullanılmak üzere havale edildiğinin beyan edilmesi karşısında, iş avansı adı altında yatırılan paraların iş sözleşmesine dayalı çalışmanın karşılığı olup olmadığının araştırılmasını aramıştır. 17 16 Y 10. HD’nin 18.6.1991 tarih, 4681/6499 sayılı kararı (Resul Aslanköylü, Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu Şerhi, Ankara 2009, s. 1248). 17 Y 10. HD’nin 30.3.2015 tarih, 2015/628-5981 sayılı kararı (UYAP).