Türkiye Barolar Birliği Dergisi 145.Sayı

460 Sosyal Güvenlik Hukukunda İş Sözleşmesiyle Çalışanların Prime Esas Kazançlarının Tespiti iş karşılığı ödenen ücret ekleridir. 21 Yargıtay’a göre de prim, özel bir çaba gösterilerek, iyi bir şekilde yerine getirilen işin karşılığında öde- nen ek ücrettir. 22 İşverenin bu anlamda bir prim ödemesinin mutlaka sözleşmeye dayanması gerekmez. Tek taraflı ve devamlı surette aynı koşullarla sağlanması durumunda, işyeri uygulaması olarak ortaya çı- kar ve işçiye talep hakkı sağlar (İK m. 22). Ancak işverence prim adı altında yapılan her ödeme onun hukuken ücret eki olduğu anlamına gelmez. Çalışma hayatında işverenlerin, asıl ücretin yüksek olmasının getirdiği dezavantajlardan kurtulmak için, ücreti düşük gösterip, üc- retin bir kısmını prim adı altında ödemeleri mümkündür. Prime esas kazançlar bakımından böyle bir ödemenin adına değil, içeriğine bak- mak gerekir. Kanunda sayılan istisnalara girmiyorsa, ödemenin prim ya da başka bir adla yapılması çok da önemli değildir. Belki hesaplama bakımından, ücret sayılması halinde hak etme, ücret eki olması du- rumunda ise ödeme tarihi önem arz edebilir. Buna karşılık, gerçekte ücret olduğu halde, bunların prime esas kazanca tabi olmayan görev yolluğu adı altında ödenmesi bu ödemenin gerçek niteliğinin tespitini gerektirebilir. Yargıtay’ın, uzun yol şoförüne prim adı altında yapılan ödemeyi ve yine satış elemanı olarak çalışan işçinin sürekli olarak al- dığı primleri asıl ücretten sayan kararları örnek olarak verilebilir. 23 Kı- dem teşvik primi ödemesinin, sigorta primlerinin hesabına esas tutu- lacak kazançların aylık tutarının tespitinde dikkate alınması gerekir. 24 2. İkramiye İkramiye, işverence bir memnuniyet ifadesi olarak, işçinin işyerin- de belli bir süreyi tamamlaması, bir işin iyi yapılması veya bazı özel günler/nedenler (evlenme, doğum, yılbaşı, bayram, kuruluş yıldönü- mü vb.) gerekçe gösterilerek işçiye verilen bir karşılık (satış primi, üre- tim primi) olan ücret ekidir (TBK m. 405). 25 İkramiyeler kanun, toplu iş sözleşmesi veya iş sözleşmesiyle kararlaştırılmış olabilir. Öte yandan, devamlılık arz etmesi halinde işverence yapılan tek taraflı ödemeler işyeri uygulaması haline gelerek işçiye talep hakkı verir. İşveren ik- 21 Narmanlıoğlu, s. 297. 22 15.05.1975 tarih, 13/10 sayılı içtihadı birleştirme kararı (Kişisel arşiv). 23 YHGK’nın 07.10.1998 tarih, 1998/622-681 sayılı kararı (Kişisel arşiv). 24 Y 10. HD’nin 20.03.2012 gün, 2011/19295-5324 sayılı kararı (UYAP). 25 Narmanlıoğlu, s. 293.