Türkiye Barolar Birliği Dergisi 145.Sayı

59 TBB Dergisi 2019 (145) Levent GÖNENÇ / Ali Ersoy KONTACI organının siyaseten etkin kanadını oluşturan başbakan ve bakanlar kurulunun (“hükümet” veya “kabine”) halk tarafından seçilmiş yasa- ma organının içinden çıktığı ve ona karşı siyaseten sorumlu olduğu bir rejimi anlatmaktadır. 8 Bu sistemde ayrıca, yasama organı tarafından seçilen ama çoğunlukla sembolik yetkilerle donatılmış olan bir cum- hurbaşkanı (veya rejimin türüne göre, yine sembolik yetkilere sahip olan ve fakat veraset ilkesine göre belirlenen bir monark) bulunmak- tadır. Ancak, siyasî konulardaki asıl sorumluluk, hem bireysel hem de kolektif olarak, yasama organının içinden çıkan bakanlar kuruluna aittir. Bu durumsa, bakanlar burulunun her an parlamenter çoğunlu- ğun güvenine sahip olmasını zorunlu kılmaktadır. 9 Son olarak, bu sis- temde hem yasama hem de yürütme organları, belli koşullar altında birbirlerinin hukukî varlıklarına son verebilecekleri hukukî araçlarla (fesih ve güvenoyu) donatılmış bulunmaktadır. Bu kapsamda karşımıza çıkan ikinci sistem olan başkanlık sistemi ise; yasama ve yürütme organları arasındaki “sert kuvvetler ayrılığı” olarak tanımlanmakta ve bu sistemde yasama organına ek olarak, yü- rütme organının başı olan başkan da doğrudan veya doğrudan ben- zeri 10 bir yolla halk tarafından seçilmektedir. Birbirlerinin hukukî var- lıklarına son verme yetkileri bulunmayan bu iki organ, kural olarak kendi görev alanlarındaki faaliyetlerini sabit görev süreleri boyunca ve kesintisiz olarak sürdürmekte ve başkan, parlamenter sistemdeki cumhurbaşkanının aksine, güçlü yetkilerle donatılmış bulunmakta- dır. 11 Ayrıca bu sistemde bakanlar kurulu üyelerinin yerini “sekreter- ler” almakta ve bunlar, yalnızca başkana karşı sorumlu olmaktadır. Buradan yola çıkılarak da bu sistemde yürütme organının “tek kanat- lı” olduğu kabul edilmektedir. 8 Leon D. Epstein, “Parliamentary Government”, Internationl Encyclopedia of the Social Sciences, Vol 11 (1968), s. 419-425. 9 Kaboğlu (2014), s. 149; İba (2008), s. 105-106; Kemal Gözler, Anayasa Hukukunun Genel Teorisi, Cilt - I, Ekin Basım Yayın Dağıtım, Bursa 2001, s. 593-594. Bakanlar Kurulu ile parlamento arasındaki ilişkilerin son derece yetkin bir tahlili için bkz. Mustafa Okşar, Hükümet Sistemleri, Önceki Anayasalar ve Özellikle 1982 Anaya- sası Çerçevesinde Bakanlar Kurulu, Yetkin Yayınları, Ankara 2013, s. 509-532 10 Nur Uluşahin, Anayasal Bir Tercih olarak Başkanlık Sistemi, Yetkin Yayınları, An- kara 1999, s. 30-37. 11 Juan Linz, “Parliamentarism and Presidentialism”, The Encyclopedia of Democ- racy, Seymour Martin Lipset (Ed.), Congressional Quarterly Inc., Washington D.C. 1995, ss. 910-913; Robert Elgie, “The Classification of Democratic Regime Types: Conceptual Ambiguity and Contestable Assumptions”, European Journal of Policy Research, Vol. 33 (1998), s. 229.