Türkiye Barolar Birliği Dergisi 146.Sayı

11 TBB Dergisi 2020 (146) Tolga YILDIRIM Beş kısımdan oluşan bu çalışmada; öncelikle af müessesesinin han- gi tarihî ve fikrî orijinden doğduğu incelenecek, affın hukuki niteliği- nin analizi bağlamında devletin cezalandırma yetkisi, affı meşrulaştır- ma nedenleri, Türk hukukunda affın nasıl yer aldığı ortaya koyulacak, sonrasında kamuoyu gündeminde bulunan 2018/2929 sayılı Kanun teklifi irdelenecek ve son olarak da konuya ilişkin değerlendirmeler kısaca belirtilecektir. II. AFFIN TARİHSEL VE DÜŞÜNSEL KÖKENİ A. TARİHSEL ARKA PLAN Af müessesesinin, tarihte ceza hukukuna koşut bir varlığının bu- lunduğunu tahmin etmek güç değildir. Bununla beraber af kavramını salt hukuk bakımından değil, dinsel referanslar bağlamında da ele al- mak mümkündür. Meray; İslam, Hristiyanlık ve Budizm gibi dinlerin affa hangi biçimde yer verdiğini incelemiş ve bu dinlerde affın hep en ulvî, en yüksek hareket tarzı olarak telkin edildiği sonucuna varmıştır. 8 Tarihte bilinen ilk af uygulaması olarak; 30 tiranı yenip Atina’ya demokrasiyi getiren General Thrasybulus’ün yenilen oligarşik radi- kallere yönelik ilan ettiği affa işaret edilmektedir. 9 Bu bağlamda ta- rihteki ilk af –şaşırtıcı olmayan biçimde- toplumsal barışı tesise matuf olmuştur. Af yetkisinin Roma hukukunda da mevcut olduğu, prensin bir mahkûma absolutio veya indulgentia veyahut da restitutio in integ- rum bahşederek onu affetmek hakkına sahip olduğu ifade edilmekte- dir. 10 Yine İslam hukukunda cezayı düşüren sebeplerden biri olarak af müessesesi de sayılmaktaydı. Bu kapsamda had suçlarının Allah’a karşı işlenmiş olması nedeniyle affı mümkün değilken; kısas ve diyet cezalarının mağdurun kendisi veya velileri tarafından, ta’zir cezala- rının ise hem devlet hem de mağdur tarafından affı mümkün olarak kabul edilmiştir. 11 8 Seha L. Meray, Ceza Hukukunda Af (Konusu Üzerine Bir Deneme), Türk Hukuk Kurumu Yayınları, Ankara, 1944, s. 4-6. 9 Meray, s. 9. Benzer yönde açıklamalar için bkz. Amnesty and Pardon-Historical Overview, EA: http://law.jrank.org/pages/506/Amnesty-Pardon-Historical- overview.html, E. T.: 27.10.2018. 10 Tahsin Adam, “Af Salâhiyeti”, Adliye Ceridesi, Yıl: 1941, No. 41, s.849-850. Özek, 1959, s. 123. 11 Halil Cin/Ahmed Akgündüz, Türk Hukuk Tarihi, 5. Basım, Osmanlı Araştırma-