Türkiye Barolar Birliği Dergisi 146.Sayı

13 TBB Dergisi 2020 (146) Tolga YILDIRIM Affın Cumhuriyet tarihindeki yerine baktığımızda, Cumhuriyetin ilk yıllarından bu yana –Milli Mücadele dönemi dâhil- af kanunlarının çıkarıldığı, hatta Cumhuriyetin kuruluşuyla beraber ilk af kanununun çıkarıldığı müşahede edilmektedir. Bu tür kanunlar vasıtasıyla ge- nellikle toplumla yeni kurulan devlet arasındaki boşluğun azaltılma- sı amaçlanmış ve toplumsal barış sağlanmaya çalışılmıştır. Örneğin, Cumhuriyetin 10. yılı vesilesiyle 1933’te çıkarılan Af Yasasıyla tek par- ti rejiminin katı uygulamalarının unutulması ve halkla devletin yakın- laşması hedeflenmiş, dönemin siyasi çalkantılarının giderilmesinde af ‘araç olarak’ kullanılmıştır. 18 Bundan başka; 1938, 1950, 1960, 1963, 1966 ve 1974 yılında af kanunları çıkarılmıştır. Yine geçmişte doğru- dan af kanunu olmayıp dolaylı yoldan af benzeri hükümler getiren ve “dolayısıyla af kanunu” olarak adlandırılan pek çok kanun yürürlüğe girmiştir. 19 ni bile gözardı etmiş, sarayla Babıali üzerindeki baskılarını arttırdıkça arttırmış ve Abdülhamid için Joris’i serbest bırakmaktan başka bir yol kalmamıştı.” yo- rumunu yaparken; Engin “II. Abdülhamid’in idam cezasından hoşlanmadığını, bundan dolayı Joris’i affettiğini, bunu Belçika istediği için değil, kendi iradesiy- le yaptığını, hatta Joris’in daha sonra Osmanlı hizmetinde kullanıldığı”nı aktar- maktadır. Hangi yorumun doğru olduğu konumuz kapsamında bulunmamakla beraber, aktarılan olaylar ve yorumlar Osmanlı’nın af müessesesini diplomatik baskılardan kurtulmak için araç olarak kullandığını göstermekte ve Meray’dan 16. dipnotta aktarılan bilgiyi teyit etmektedir. Bardakçı’nın yazısı için bkz. Murat Bardakçı, “Biz ‘Hasta Adam’ken Belçikalı katili salmıştık”, Hürriyet, 4 Haziran 2000. EA: http://www.hurriyet.com.tr/murat-bardakci-biz-hasta-adam-ken- belcikali-katili-salmistik-39159248, ET: 27.10.2018. Engin’in konuya ilişkin ma- kalesi için bkz. Vahdettin Engin, “Sultan II. Abdülhamid’e Düzenlenen Ermeni Suikastı ve Bu Sebeple Belçika ile Yaşanan Diplomatik Kriz”, Türk Tarih Kuru- mu Belleten, Yıl: 1995, Cilt: 59, Sayı: 225, s. 428. EA: https://drive.google.com / file/d/0B7liBn5XLsAfLWNiQjRBeDZBVG8/view, ET: 27.10.2018. 18 Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası mensupları ile İzmir Suikastı kapsamındaki hükümlüler ve Rauf Orbay’ın yasadan faydalanmak istemeyişine ilişkin olarak ek bilgi için bkz. Cahide Sınmaz-Sönmez, “Cumhuriyetin Onuncu Yıl Dönümü Kutla- maları ve 26 Ekim 1933 Tarihli Genel Af Yasası”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Ta- rihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi , Yıl: 2004, Sayı: 33-34, s. 96-100. Dönemin 150’lik- leri söz konusu yasa kapsamına alınmamıştır. Ancak bu kişiler 1938’de çıkarılan başka bir yasayla affedilmişlerdir. Seyfullah Çakmak, “Türk Hukukunda Af Soru- nu”, Türk Hukukunda ve Karşılaştırmalı Hukukta Af Sorunu Sempozyumu (Der. Serap Keskin-Kiziroğlu), 1. Basım, Okan Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2011, s. 44. EA: http://earsiv.okan.edu.tr/xmlui/handle/123456789/251, ET: 20.01.2019. 19 Türkiye’deki af uygulamalarının detaylı açıklamaları için bkz. Timur Demirbaş, Ceza Hukuku Genel Hükümler, 7. Basım, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2011, s. 690- 692. Başka bir çalışmada Kuzu, 1923 yılından 2001 yılına kadar 52 tane af kanu- nunun çıkarıldığını belirtmektedir. Burhan Kuzu, “Af Müessesesi ve Düşünce- leri Açıklama Özgürlüğü”, Anayasa Yargısı Dergisi , Yıl: 2001, Sayı: 18, s. 254. EA: