Türkiye Barolar Birliği Dergisi 146.Sayı

155 TBB Dergisi 2020 (146) Ayşen ÇİLENTİ KONURALP için, onun dogmatik yapısı sistematik olarak bir bütün halinde ge- lişmemiş ve uygulamadaki sorunlara yönelik kapsayıcı ve soyut bir üçüncü kişi yararına sözleşme kavramı oluşmamıştır. 2 Uygulamada üçüncü kişi yararına sözleşmenin en çok karşılaşılan türlerinden olan üçüncü kişi lehine hayat sigortası sözleşmeleri 3 ile taşıma sözleşmeleri 4 göz önüne alındığında, durum daha açık hale gelir. Her iki sözleşme türü de üçüncü kişi yararına sözleşme karakteri taşır ve Türk Ticaret Kanunu’nda oldukça ayrıntılı özel düzenlemelere sahiptir. Üstelik özel düzenlemeler genel nitelikli ve emredici olmayan bir norm olan TBK madde 129 hükmünü 5 bertaraf etmektedir. Bu durumda her iki sözleşme türünün kanunî düzenlemeleri ve tipolojik farklılıkları düşü- nüldüğünde, her iki tür için ortak bir teorik gelişim ve çözüm yöntemi geliştirmenin neredeyse imkânsız olduğu açıkça görülür. Yukarıda açıklandığı gibi, TBK madde 129 hükmünün genel nite- likli olması, ticari hayatta tipikleşmiş ve somut olaydaki yaygın kul- lanım alanları ayrıntılı kanunî düzenlemelere kavuşturulmuş olan üçüncü kişi yararına sözleşmenin, üst bir kavram değilmiş gibi, adeta parçalanmasına neden olmaktadır. Fakat uygulamada yaygın olarak karşılaşılan üçüncü kişi yararına sözleşme türleri bakımından durum bu olsa da, özel olarak düzenlenmemiş, tarafların aksini kararlaştır- mamış olmaları nedeniyle TBK madde 129 hükmünün uygulama ala- nına bırakılmış sözleşmelerde, örneğin sözleşme taraflarının bir kira veya satım sözleşmesini üçüncü kişi yararına yapmaları ihtimalinde, bu hükmün taşıdığı zayıflıkların ve düzenleme eksikliğinin nasıl gi- derileceğinin önemi büyüktür. İşte bu çalışmada üçüncü kişi yararı- na sözleşme kavramının sözleşme hukuku içerisindeki yeri, eksik ve 2 Üçüncü kişi yararına sözleşmenin dogmatik gelişiminin eksikliğinin, genel bir kurum olarak düzenlenmesi mevhumuna bağlanması bakımından bkz. Joachim Gernhuber, Das Schuldverhältnis, Mohr Siebeck, Tübingen 1989, s. 468. 3 Üçüncü kişinin geçerli şekilde lehdar olarak atandığı hayat sigortası sözleşmeleri- nin üçüncü kişi yararına sözleşme niteliği taşıdığı yönünde bkz. Kemal Şenocak, Üçüncü Şahıs Lehine Hayat Sigortası Sözleşmesi, Turhan Kitabevi, Ankara 2009, s. 41 vd. 4 Taşıma sözleşmelerinin üçüncü kişi yararına sözleşme niteliği taşıdığı yönünde bkz. Vural Seven, Taşıma Hukukunda Gönderilen, Yetkin Yayınları, Ankara 2012, s. 88 vd. 5 TBK madde 129 hükmünün içeriğini karşılayan İsviçre Borçlar Kanunu (OR) madde 112 hükmünün emredici olmadığı yönünde bkz. Berner Kommentar zum schweizerischen Privatrecht, Bd. VI, Die Wirkung der Obligationen: Beziehungen zu Dritten, Art. 110-113 OR, Stämpfli Verlag, Bern 2002, OR 112, N. 31.