Türkiye Barolar Birliği Dergisi 146.Sayı

163 TBB Dergisi 2020 (146) Ayşen ÇİLENTİ KONURALP 3. Sözleşmenin Amacı Üçüncü kişi yararına sözleşme genel bir kurum olduğu ve bünye- sinde her türden özel sözleşme türünü barındırabildiği için, sözleşme- nin amacını sınırlı olarak saymak mümkün değildir. 37 Fakat öğretide üçüncü kişi yararına sözleşme, içerdiği tipik amaç bakımından iki sı- nıfa ayrılmıştır. Bunlardan ilki, ifa yolunu kısaltmak amacıyla üçüncü kişi yararına sözleşme yapılmasıdır. Bu durumda vaadedenin vaadet- tirene, vaadettirenin ise lehdara karşı borç altına girdiği hallerde, aynı ifa hareketinin iki kez tekrarlanmasının önlenmesi amacıyla üçüncü kişi yararına sözleşme yapılmakta, vaadedenin direkt olarak lehdara ifada bulunması sağlanmaktadır. 38 İkinci kategori ise lehdara güven- celi bir hukukî pozisyon sağlanmasının amaçlandığı halleri kapsar. Bu durum genellikle, vaadettirenin lehdara karşı aile hukukundan kay- naklanan bir yükümlülük altında olduğu hallerde görülür. Vaadetti- ren lehdara güvenceli bir pozisyon sağlamayı amaçlayarak ona yarar sağlamak için vaadedenin ona ifada bulunmasını sağlar. 39 Bunun en tipik örneği üçüncü kişi lehine hayat sigortası sözleşmelerindeki leh- dar atama kayıtlarıdır. 40 Üçüncü kişi yararına sözleşmenin tipik amacı yukarıda ifade edi- len ayrıma tâbi tutulsa da, sözleşmenin nihaî amacı lehdara “yarar” sağlamaktır. Sağlanacak yarar TBK madde 129/1’de de açıkça ifade edildiği üzere, üçüncü kişi yararına bir edimyükümlülüğü koydurmak yoluyla gerçekleşir. Dolayısıyla üçüncü kişi yararına sözleşmeden söz edebilmek için, belirlenen yararın mutlaka bir edim yükümlülüğünü içermesi gerekir. 41 Elbette sözleşme edim yükümlülüğü yanında başka türden yükümlülükler de içerebilir. Fakat sadece yan yükümlülükler veya başka türden sübjektif faydalar sözleşmenin içerdiği yararın ko- 37 İfa sebebi, bağışlama sebebi veya alacak sebebi gibi her türden amaç güdülebilir. Bkz. Tekinay/Akman/Burcuoğlu/Altop, s. 218. 38 Hellwig, s. 45; Hans Theodor Soergel, Kommentar zum Bürgerliches Gesetzbuch, §§ 328-432 BGB, 13. Bası, Kohlhammer Verlag, Stuttgart 2010, Vor. BGB 328, N. 3; Josef Esser/Eike Schmidt, Schuldrecht Band I, Allgemeiner Teil Teilband II, 8. Bası, C. F. Müller Verlag, Heidelberg 2000, s. 294. 39 Esser/Schmidt, s. 295. 40 Esser/Schmidt, s. 295. 41 Patrick Krauskopf, Der Vertrag zugunsten Dritter, Universitätsverlag Freiburg, Freiburg 2000, s. 53; İstanbul Şerhi/Öz, TBK 129, N. 9.