Türkiye Barolar Birliği Dergisi 146.Sayı

164 Türk Hukukunda Üçüncü Kişi Yararına Sözleşme ve Hukukî Niteliği Konusunda ... nusunu oluşturamaz. 42 Bu halde TBK madde 129 hükmünün düzen- lediği anlamda bir üçüncü kişi yararına sözleşmeden söz edilemezdi. Bunun yanında edim yükümlülüğünün türü ve içeriği bakımından sı- radan sözleşmeler için yapılan ayrımlar geçerlidir. Maddî ve manevî edim yükümlülükleri, yapma, yapmama ve katlanma içerikli edim yü- kümlülükleri üçüncü kişi yararına sözleşmenin konusunu oluşturabi- lir. 43 Burada amaç edimin lehdara yarar sağlıyor olmasıdır. Son olarak belirtmek gerekir ki, vaadettirenin üçüncü kişi yararına sözleşmenin kuruluşu ile bir menfaatini tatmin etmeyi amaçlıyor ol- ması, sözleşmenin geçerliliği için aranan şartlardan biri değildir. 44 4. Sözleşmenin Hukukî Niteliği ve Kuruluşu Üçüncü kişi yararına sözleşme vaadeden ve vaadettiren arasında kurulmuş bir sözleşme ilişkisini ifade eder. Dolayısıyla vaadeden ve vaadettiren arasındaki sözleşme dışı borç ilişkilerinin üçüncü kişi ya- rarına sözleşmeye vücut vermesi mümkün değildir. 45 Fakat bu kural vaadeden ve vaadettiren arasındaki kapama ilişkisi bakımından ge- çerlidir. Vaadettiren ve lehdar arasındaki değer ilişkisi ise sözleşmesel veya sözleşme dışı (örneğin haksız fiil, sebepsiz zenginleşmeye dayalı iade talebi veya dar anlamda kanundan doğan borçlar olmak üzere) bir borç ilişkisine dayanabilir. 46 Bunun yanında kapama ilişkisinin söz- leşmesel niteliği, ona temel teşkil eden borcun bir sözleşme ilişkisin- den doğmuş olmasını zorunlu kılmaz. Vaadeden ve vaadettiren, söz- leşme dışı bir ilişkiden doğmuş olan bir alacak hakkını yapacakları bir üçüncü kişi yararına sözleşmeye konu edip, bu alacağa konu edimin lehdara ifasını sağlayabilirler. 47 42 Esser/Schmidt, AT II, S. 296. 43 Akyol, s. 79; Ruppert, s. 43; Koller, s. 1275; Eren, s. 1171; Oğuzman/Öz, s. 439; Planck’s Kommentar zum Bürgerliches Gesetzbuch, Recht der Schuldverhältnisse, Bd. 2, Hälfte 1, § 241 – 432, 4. Bası, Guttentag Verlag, Berlin 1914, BGB 328, N. 3a. 44 Staudinger/Klumpp, BGB 328, N. 27, 28. Fakat vaadettiren çoğu zaman vaadede- nin lehdara ifası ile değer ilişişindeki borcundan kurtulduğu için onun bakımın- dan menfaat şartı gerçekleşir. 45 Akyol , s. 87; Hellwig, s. 44; Krauskopf, s. 43; Berner Kommentar/Weber, OR 112, N. 18; Oertmann, BGB 328, N. 1; Staudinger/Jagmann, Vor BGB 328, N. 33. 46 İstanbul Şerhi/Öz, TBK 129, N. 10. 47 Hans Heilmann, “Der Vertrag zugunsten Dritter – ein schuldrechtliches Verfügungsgeschäft“, Neue Juristische Wochenschrift, München 1968, S. 40, s. 1854; İstanbul Şerhi/Öz, TBK 129, N. 5.