Türkiye Barolar Birliği Dergisi 146.Sayı

170 Türk Hukukunda Üçüncü Kişi Yararına Sözleşme ve Hukukî Niteliği Konusunda ... sayıldığı için, öğretide sözleşmesel değil, sözleşme benzeri sui generis bir güven ilişkisi olarak tanımlanmaktadır. 77 Belirtmek gerekir ki ka- pama ilişkisi ile değer ilişkisi ayrı ayrı kurulan birbirinden bağımsız ilişkileri değil, bir bütünün parçalarını ifade eder. 78 Değer ilişkisi ise üçüncü kişi yararına sözleşme ve kapama ilişkisinden tamamen ba- ğımsızdır. Üçüncü kişi yararına sözleşmenin kurulmuş olması kendi- liğinden bir değer ilişkisi kurmaz, değer ilişkisi sonradan da ortaya çıkabilir. 79 Dolayısıyla üçüncü kişi yararına sözleşme ile değer ilişkisi kuruluşları, içerikleri ve sona ermeleri bakımından birbirinden tama- men bağımsızdır. 80 Vaadeden ve vaadettiren arasındaki sözleşmesel ilişki olan kapa- ma ilişkisi, üçüncü kişi yararına sözleşmenin içeriği ve akıbeti bakı- mından belirleyici olan temel ilişkidir. Zira taraflar sözleşmenin içeri- ğini, üçüncü kişiye bir hak kazandırılıp kazandırılmadığını, bu hakkın içeriğini, üçüncü kişinin borca aykırılık karşısındaki ikincil taleplerini, kısacası sözleşmesel ilişkinin içeriğini ve tüm koşullarını, emredici hu- kuk kurallarına aykırılık teşkil etmemek kaydıyla bu ilişkide belirler- ler. 81 Dolayısıyla vaadeden, vaadettiren ve üçüncü kişinin hukukî ko- numu bakımından yapılacak her türlü değerlendirme, ancak kapama ilişkisinde aksi belirtilmemiş ise geçerlidir. Yukarıda da ifade edildiği gibi sözleşmenin şeklinin kapama ilişkisinin şekline tâbi olması da bu özellikten kaynaklanmaktadır. Kapama ilişkisinin sözleşmenin kaderini belirlemedeki bu rolü, lehdara karşı ileri sürülebilecek def’i ve itirazlar bakımından önem taşır. Öncelikle belirtmek gerekir ki, vaadeden ve vaadettiren sözleş- mesel bir ilişkinin tarafları olarak birbirlerine karşı bu ilişkiden doğan her türden def’i ve itirazı ileri sürebilirler. Sözleşmenin üçüncü kişi ya- rarına olması tarafların birbirlerine karşı olan konumu bakımından bir nitelik arz etmez. 82 Bunun yanında lehdara ifada bulunmakla yüküm- lü olan vaadeden, kapama ilişkisinden doğan tüm def’i ve itirazları 77 Raab, s. 480; Münchener Kommentar/Gottwald , BGB 328, N. 30 Türk Hukukunda Akyol bu ilişkiyi sadece bir “edim ilişkisi” olarak tanımlamıştır. Bkz. Akyol, s. 175. 78 Harder, s. 136. 79 Gernhuber, s. 478; von Tuhr Escher, s. 253. 80 Bayer, s. 209. 81 Raab, s. 27; Parapatits, s. 71. 82 Silvia Dullinger, “Zur Aufrechnung beim Vertrag zugunsten Dritter”, Juristische Blätter, Wien 1988, C. 3, S. 110, s. 156.