Türkiye Barolar Birliği Dergisi 146.Sayı

249 TBB Dergisi 2020 (146) Nadire ÖZDEMİR normların egemen kültürün özelliklerine göre oluşturulması anlamına gelen normatiftik 5 bağlamlarında tartışılmalıdır. 6 Toplumun yapısal ve kurumsal ilişkilerini temel alan bir adalet teorisi, yalnızca ve ön- celikli olarak dağıtım sorularına odaklanan adalet teorilerinden daha elverişlidir. 7 Zira, haklar, özgürlükler veya iktidar gibi sorulara dağı- tıcı odaklı yaklaşmak, bu kavramların anlamını gizlemeye meyillidir. 8 Örneğin iktidarın dağıtıcı bağlamda ele alınması güç sahibinin veya gücü kullananların kimler olduğuna odaklanır ve böylece tahakküm olgusunun kendisini görmeye ve tartışmaya engel olur. 9 Dolayısıyla Young kendi teorisinde dağıtıcı adalet paradigmasından farklı olarak “yapı” kavramı üzerinde durmakta ve adaletsizliğe yapısal bir yakla- şım getirmektedir. Young’ın teorisi, sosyal kurumlara nüfuz ve istila etmiş adaletsiz- liklerin bireysel yaşamlar üzerindeki etkisini konu alır. 10 Sosyal ku- rumların ve bu kurumların işleyişine dair süreçlerin içine bu derece sinmiş adaletsizlikleri yapısal bir sorun olarak görür. Bu anlamda ya- pısal adaletsizlik, sosyal süreçlerin birtakım kişileri sistematik olarak tahakküm altında tutup onların kapasitelerini geliştirmelerini engel- lemesine sebep olur. Öte yandan, aynı sosyal süreçler başka kişileri tahakkümü uygulayan konumuna sokup onların kapasitelerini geliş- tirmeleri adına geniş fırsatlar yaratır. 11 Toplumdaki gruplar arasında fırsat eşitsizliği doğuran yapısal adaletsizlik, bu anlamda toplumsal bir sorun olarak karşımıza çıkar. Young, soyut bir kavram olan yapısal adaletsizliği somut olarak açıklamak için yoksul ve tek ebeveyn olan Sandy isimli bir kadının hikayesini anlatır. Sandy ’nin hikayesi, yapısal adaletsizliğe işaret eden, belirli davranış ve politikalarla açıklanması 5 Young, normal olan ve olmayan davranış arasındaki ayrımın egemen kültürün anlayış biçimine göre şekillendiği ve bu anlayışın ayrımcılığı veya şiddeti teşvik ettiği takdirde bunlara maruz kalanların sistematik adaletsizliklerle yüzleştiğini belirtir (Bkz. Young, 2006, s. 95). 6 Young, 2006, ss. 92-96. 7 Iris M. Young, “Toward a Critical Theory of Justice”, Social Theory and Practice, Vol. 7, No. 3 (Fall 1981), s. 282. 8 Young, 1981, ss. 279-302, s. 283. 9 Young, 1981, ss. 279-302, s. 285. 10 Christian Barry; Luara Ferracioli, Young on Responsibility and Structural Injusti- ce, 32 Crim. Just. Ethics 247 (2013), s. 247. 11 Iris Marion Young, Responsibility for Justice, New York: Oxford University Press, 2011, s. 52.