Türkiye Barolar Birliği Dergisi 146.Sayı

253 TBB Dergisi 2020 (146) Nadire ÖZDEMİR lamalar olarak deneyimlemesinin nedeni diğer insanların bu kurallara uyarak olduğu gibi davranmalarıdır. 33 Ancak bu davranışların sonu- cunda sosyal yapılar nesnel, belirlenmiş ve sınırlayıcı olarak karşımıza çıkmaktadır. Buradaki sınırlama birtakım bireyler üzerinde doğrudan baskı uygulamak anlamında değil, dolaylı yoldan, olasılıkları azal- tarak veya yok ederek belirebilir. 34 Young yapıları görmedeki zorlu- ğun bunların sınırlayıcı kaynaklar olarak deneyimleme sürecimizin kurumlardaki kişilerin ortak eylemleri veya olasılıklarımızı etkileyen fiziksel koşullar bağlamında gerçekleşmesi olduğunu söyler. 35 Birey- ler sosyal yapının kendilerine farklı bir seçenek tanımadığından ötürü davranışlarının kısıtlandığını veya farklı şekilde davranma olasılıkla- rının olmadığını belirtirler. Örneğin Sandy ’nin hikayesinde ev sahibi evi satmak zorunda kaldığını söylemektedir. 36 Söz konusu ev sahibine göre iş ve sermaye piyasasının işleyişi kendisinin kontrolünde olma- yan ve kendisinin de ayak uydurmak zorunda kaldığı bir gerçektir. Nesnel sınırlandırmalara engelli bireylerin günlük yaşamda sık- lıkla karşılaştığı fiziksel yapılar veya kurumsal normlar da örnek ve- rilebilir. Zira Young engelli bireylerin iş olanaklarının engel durumu- nun gözetilmediği hegemonik normlar tarafından kısıtlanmasını da yapısal adaletsizliğin bir başka boyutu olarak ele alır. 37 Bu kısıtlama, engelli olmayan bireylere göre tasarlanan tüm sosyal ve kurumsal ya- pılara özgü olabilir. Hatta öyle ki adalete erişimde dahi engellilerin sıkıntılar yaşaması söz konusudur. Anna Lawson, engelli bireylerin adalete erişimin her aşamasında sorun yaşadıklarını belirtir. Lawson, resmi işlemleri başlatmadan önceki adalete erişimdeki problemler ara- sında özellikle zihinsel engellilerin haksızlıkla karşılaştıkları zaman algılamalarındaki güçlükten kaynaklanan veya hukuk aktörlerine eri- şim ve onlarla iletişimden kaynaklanan sorunlar gibi hususları belir- tir. 38 Dava açıldıktan sonra ise mahkemeye erişimdeki fiziksel engel- 33 Young, 2011, s. 55. 34 Young, 2011, s. 55. 35 Young, 2011, s. 55. 36 Young, 2011, s. 56. 37 Iris Marion Young, “Structural Injustice and the Politics of Difference”, Intersec- tionality and Beyond içinde, E. Grabham/D. Cooper/J. Krishnadas/D. Herman (Eds), Oxon: Routledge, 2009, s. 278. 38 Anna Lawson, “Disabled People and Access to Justice: From disablement to enab- lement?”, Routledge Handbook of Disability Law and Human Rights içinde, Ed. Peter Blanck ve Eilionoir Flynn, New York: Routledge, 2017, ss. 91-94.