Türkiye Barolar Birliği Dergisi 146.Sayı

271 TBB Dergisi 2020 (146) Nazlı Hilal DEMİR hayal ettiğimizde, bugün kullanılan anlamıyla arasındaki bağlantıyı kurmak pek zor olmayacaktır. Stereotip kavramının sosyal bilimlere uyarlanması ilk olarak 1922 yılında “Public Opinion” ( Kamusal Düşünce ) adlı kitapta Walter Lipp- mann tarafından gerçekleştirilmiştir. 4 Bu eserinde Lippmann, nesne ve kişilere yönelik zihnimizde var olan görüntüleri stereotip olarak adlandırmakta ve bunların bazen doğruyu, bazen yanlışı bazen de her ikisinin karışımını yansıtabileceğini belirtmektedir. İnsanlar çoğu zaman dış dünyayı görmeden ona ilişkin konuşabilmekte, bir nesne- yi görmeden hayal kurabilmektedir. Zira Lippmann’a göre; insan dış dünyayı ilk olarak içinde yaşadığı kültür tarafından şekillendirilmiş haliyle algılamaya, diğer deyişle ön kabule meyilli bir canlıdır. 5 Söz konusu stereotiplere bağlı kalma ve onları sürdürme ihtiyacı- nın altında ise insanların bilgi edinmeye ilişkin gösterilecek çabadan tasarruf etme isteği ve dış dünyayı algılamada bunları birer savunma aracı olarak görmeleri yatmaktadır. Stereotipler, dış dünyanın tutarlı bir görüntüsünü sunmak bir yana; toplum içerisinde insanın değer, statü ve haklarının garantisini oluşturmakta; gelenekler önünde bir kale gibi durarak insanların bu kalenin arkasında kendilerini güvende hissetmeye devam etmelerini sağlamaktadır. Bu nedenle mevcut stere- otiplere gelecek ufak bir karşı saldırı dahi, insanlar tarafından evrenin yapısına yönelik şiddetli bir saldırı gibi algılanmaktadır. 6 Bu bağlamda insanların stereotiplere, karmaşadan uzak durarak sadeliği ve öngörü- lebilirliği arttırmak ve aralarında bulunan farklılıkları ortaya koymak suretiyle grup üyelerini bireysel olarak tanımaya ilişkin gösterilecek uzun çaba ve zamandan tasarruf etmek için ihtiyaç duydukları söyle- nebilecektir. Literatürde stereotip kavramı birincil olarak sosyal psikoloji ala- nında kullanılmakta olup, bunların taşıması gereken üç temel özellik ileri sürülmektedir. Bunlardan ilki, stereotiplerin açıklayıcı, bilgi verici nitelikte olması; ikincisi, kişiye bilgi edinmeye ilişkin olarak göstere- 4 Ayrıntılı bilgi için bkz. Dilek İmançer, “Sosyal Psikolojik Açıdan Stereotip Kav- ramının Dil ve Metin Analizinde Kullanımı”, Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Akademik Dergisi , Konya C.3, S.3, 2004, s.128-129. 5 Walter Lippmann, Public Opinion with a New Introduction by Michael Curtis, Transaction Publishers, London 1998, s.81. 6 Lippmann, s.95-96.