Türkiye Barolar Birliği Dergisi 146.Sayı

273 TBB Dergisi 2020 (146) Nazlı Hilal DEMİR ve statü dengelerini, hegemonik yapıyı korumaya ve meşrulaştırmaya hizmet ettiği gerekçesiyle, bazı sosyal psikologlar tarafından literatür- de “sosyal toksinler” olarak adlandırılmaktadır. 11 Stereotiplerin, önyargıları beslediğini ileri sürdüğümüzde çoğun- lukla birbirlerine karıştırılan stereotip ile önyargı kavramlarının aynı anlama gelmediği ortaya çıkmaktadır. Stereotipi, bünyesindeki farklı- lıkları göze almaksızın bir gruba ve sadece bu gruba dâhil olmasından dolayı kişilere yönelik oluşmuş basmakalıp düşünceler olarak tanım- ladığımızda; önyargı kavramını, bir kimse veya bir şeyle ilgili olarak belirli şart, olay, görüntülere 12 veya mevcut toplumsal stereotiplere da- yanarak, olumlu veya olumsuz duygu üzerine geliştirilen bir tutum olarak açıklayabilmek mümkün gözükmektedir. Buradan hareketle, stereotiplerin bir sosyal grup açısından kabul görmüş düşünceler ol- duğu hatırlandığında, bunların yalnızca toplumsal düzeyde, önyargı- ların ise hem toplumsal hem de bireysel düzeyde karşımıza çıkabilece- ği söylenebilecektir. Bununla beraber, önyargının duygusal; stereotipin ise duygu- sal süreçten tamamıyla ayrı, bilgi edinmeye, algılamaya, düşünce ve inançların oluşumuna, karar verme ve problem çözmeye ilişkin süreç olan bilişsel/zihinsel sürece 13 ait kavramlar olduğunu belirtmek ge- rekmektedir. Bu açıdan stereotiplerin önyargıların bilişsel kısmını; önyargıların ise ayrımcılığın en önemli gerekçelerini oluşturduğunu söyleyerek bir şablon ortaya koymak gerekirse; bir sosyal gruba veya üyelerine ilişkin kafamızda canlanan resimler, 14 diğer deyişle genellikle rasyonel bir temeli olmayan, genellemeye dayalı düşünceler stereoti- pi; bu kalıp yargılar üzerine eklenen olumlu ya da olumsuz duygular sonucunda geliştirdiğimiz zihinsel tutum önyargıyı oluşturacaktır. 15 Bu önyargılardan hareketle bir gruba ya da bu grubun üyelerine karşı 11 Jussim/Cain/Crawford/Harber/Cohen, s.199-202. 12 www. tdk . gov . t r ; h t t p : //www. tdk . gov . t r/ i ndex . php?op t i on=com_ gts&arama=gts&guid=TDK GTS 5c04e0b9b9d337.54466096 (Erişim Tari- hi:30.09.2018). 13 http://www.businessdictionary.com/definition/cognitive.html (Erişim Tarihi: 04.10.2018). 14 Lippmann, s.3. 15 Bu çalışma kapsamında söz konusu ayrım benimsenmiş olmakla beraber, litera- türde stereotip ve önyargı kavramlarına yönelik farklı görüşlerin bulunduğunu belirtmek gerekmektedir.