Türkiye Barolar Birliği Dergisi 146.Sayı

288 Strasbourg Kararlarındaki Karabataklar:(Toplumsal) Cinsiyet Stereotipleri Bu kapsamda Mahkeme’nin ayrımcılığa ilişkin önüne gelen baş- vuruları incelerken objektif ve makul gerekçe ölçütünü ve karşılaştırı- labilirlik testini kullanmakta olduğu görülmektedir. 42 Buna göre önce- likle başvurucunun karşılaştırıldığı kişi veya grupla benzer konumda olup olmadığı ve karşılaştırıldığı kişiye göre olumsuz yönde farklı bir muameleye tabi tutulup tutulmadığının tespiti yapılmaktadır. Bu de- ğerlendirme sonucunda cevap olumsuz ise Mahkeme tarafından söz konusu farklı muamele, Sözleşme kapsamında kabul edilebilir bu- lunmaktadır. Buna karşılık, değerlendirme sonucunda ortaya çıkan cevabın olumlu olduğu hallerde, başvuruya konu farklı muamelenin objektif ve makul nedenlerle gerçekleştirilip gerçekleştirilmediğine bakılmaktadır. Bununla beraber, objektif ve makul gerekçenin meşru bir amaç taşıması ve bu amacın kullanılan araç ile arasında orantılılık ilişkisinin var olması gerekmektedir. 43 Mahkeme kararlarında ayrım- cılığa ilişkin başvurularda izlenen yol genellikle bu şekilde olmakla beraber, karşılaştırılabilirlik testinin uygulanma zorluğunu ve kimi za- man gereksiz olduğu göz önünde tutularak (örneğin, cinsiyet temelli ayrımcılık söz konusu olduğunda) çoğu kararda Mahkeme’nin bu testi uygulamadığı ve direkt olarak objektif ve makul gerekçe ölçütünün değerlendirilmesine geçtiği görülmektedir. v Onlarca yıldır insan haklarının bölgesel düzeyde korunmasına iliş- kin en etkili güvence mekanizması olarak kabul edilen Mahkeme’nin önüne gelen başvurularda, ayrımcılık yasağı kapsamında genel olarak benimsemiş olduğu ilkeler ortaya koyulduktan sonra, esasen -insan hakları hukukunun uygulanması ya da Sözleşme’nin yorumlanmasın- da taraf devletlerce çoğunlukla gerekçe olarak ileri sürülen- cinsiyet stereotipleri söz konusu olduğunda bu başvurulara yönelik nasıl bir tutum sergilediği konu açısından önem arz etmektedir. Zira stereotip kavramının kısa bir geçmişi olduğu düşünüldüğün- de, bundan öncesine ilişkin olarak, Mahkeme’nin özellikle cinsiyet ste- 42 Mahkemenin ayrımcılık yasağının ihlaline ilişkin başvurularda izlediği yöntem hakkında ayrıntılı bilgi için bkz. Ulaş Karan, “Bireysel Başvuru Kararlarında Ay- rımcılık Yasağı ve Eşitlik İlkesi”, Anayasa Yargısı, S32, 2015, s.42-60. 43 Janneke Gerards, “Prohibition of Discrimination”, Theory and Practice of the Eu- ropean Convention on Human Rights, ed. Pieter van Dijk/Fried van Hoof/Arjen van Rijn/Leo Zwaak, C.5, Intersentia, Cambridge 2018, s.1013-1020.