Türkiye Barolar Birliği Dergisi 146.Sayı

302 Strasbourg Kararlarındaki Karabataklar:(Toplumsal) Cinsiyet Stereotipleri stereotiplerin yargı süreçlerine etkileri ve zararlarının gösterilmesi, ay- rıca bilinçaltına yerleşmiş bu kalıp yargıları açığa çıkartarak onlarla mücadele edilmesi adına bir mihenk taşı olduğunun kabul edilmesi gerekmektedir. Bu kapsamda, stereotiplerin herhangi bir şekilde yar- gılama süreçlerini etkilemiş olduğunun tespit edilmesi, başka ölçütlere başvurmaya gerek olmaksızın başlı başına cinsiyet temelli ayrımcılık yasağının ihlal edilmiş olduğunun kanıtı sayılmalıdır. Bu argümanı ileri sürdükten sonra, yukarıda ele alınmış olan baş- vuruların genelinde kadınlara yönelik açıkça ayrımcılık bulunduğunu söylemek yanlış olmayacaktır. Bununla beraber, taraf devletlerin bu müdahaleleri karşısında kimi zaman gerekçesi eksik kimi zaman ise stereotiplerin yok edilmesine yönelik mücadelede oldukça önemli ka- rarlara imza atmakta olan Mahkeme’nin, başvurucuların erkek olduğu ve kadınlara yönelik pozitif ayrımcılık içeren düzenlemeler ve bunlar- dan doğan müdahaleler söz konusu olduğunda nasıl hareket ettiğini tespit etmek de konumuz açısından önem taşımaktadır. Bu kapsamda, çok eski tarihlere gitmeyerek ilk olarak Mahkeme’nin 2017 tarihinde vermiş olduğu Khamtokhu ve Aksenchik - Rusya kararını 56 örnek olarak göstermek yerinde olacaktır. Bu başvurunun konusunu, ömür boyu hapis cezası alan erkek başvurucuların, Rusya’da tüm kadınların ve suçun işlendiği tarihte 18 yaşından küçük ya da karar tarihinde 65 yaşında veya 65 yaşından bü- yük olan erkeklerin ömür boyu hapis cezasıyla cezalandırılamamasına ilişkin düzenlemenin, Sözleşme’nin 5. maddesiyle bağlantılı olarak ay- rımcılık yasağının ihlali anlamına geldiğine yönelik iddiaları oluştur- maktadır. Söz konusu düzenleme uyarınca, ömür boyu hapis cezası yalnızca 18-65 yaş arası erkeklere uygulanabilmektedir. Başvurucula- rın iddialarına göre, bu farklı muamelenin hiçbir objektif ve makul bir nedeni bulunmamakta olup, bu düzenleme kadınların özellikle üreme ve çocuk yetiştirmedeki toplumsal rollerine dayalı geleneksel düşün- celere dayanmaktadır. Mahkeme’nin önceki tarihli Konstantin Markin - Rusya kararına gönderme yapan başvurucular, kadınlar ile çocuk bakımının ilişkilendirilmesine yönelik cinsiyet stereotiplerinin, farklı muameleler açısından haklı bir gerekçe olarak kabul edilemeyeceğini ileri sürmektedir. Bununla beraber, kadınların erkeklere nazaran daha 56 Khamtokhu ve Aksenchik - Rusya, BN:60367/08; 961/11 (2017).