Türkiye Barolar Birliği Dergisi 146.Sayı

63 TBB Dergisi 2020 (146) Gökhan ALBAYRAK lar Uluslararası Sözleşmesi’nin 6. maddesinde yaşam hakkı düzenlen- miştir. Madde metninin ilk fıkrası şöyledir: “ 1. Her insan, doğumla kazandığı/(varlığına yerleşik) yaşam hakkına sahiptir. Bu hak, yasa ile korunacaktır. Hiç kimse yaşamından keyfi olarak yoksun bırakılamayacaktır .” 20 Yaşam hakkının insan hakları hukukunda özel bir yeri olduğu kuşkusuzdur. Çünkü yaşam hakkı olmaksızın diğer hakların korun- masının da bir önemi kalmayacaktır. Dolayısıyla bu hakkın korunması önceliklidir demek yanlış olmayacaktır. Yukarıda belirttiğimiz bu iki belge ve madde açısından şunların belirtilmesi lazımdır. Evrensel Beyanname her ne kadar bağlayıcı ol- mayan bir işlem olmasına karşılık, içeriğindeki haklar bugün itibariyle büyük ölçüde uluslararası teamül kurallarını yansıtmaktadır. 21 Yine sözleşme bağlamında vurgulanması gerekir ki, böylesine genel kabul görmüş bir sözleşmenin uluslararası teamül kurallarının gelişmesine katkısının olmadığını söylemek mantıksız olur. 22 Bu bakımdan özellik- le yaşam hakkı özelinde Sözleşme’yi imzalamamış olan Myanmar’ın, uluslararası teamül kuralları açısından yükümlülüğünün olmadığını söylemek mümkün gözükmemektedir. Bu bakımdan Emre Öktem’in ifadeleri ile şu husus belirtilebilir ki, “ çok taraflı antlaşmaların yüksek sa- yıda onay işlemine konu olması, devletlerin antlaşmalarda yer alan norm- ların evrensel düzeyde uygulanması gerektiği yönündeki kanaatlerinin de- lilini oluşturur ” 23 . Hatta yaşam hakkını jus cogens , yani emredici bir norm olarak görenlerin de bulunduğunu söylemek lazımdır. 24 Ayrıca 20 Mehmet Semih Gemalmaz, Ulusalüstü İnsan Hakları Hukuku Belgeleri-II. Cilt/ Uluslararası Sistemler, Legal, İstanbul, 2010, s. 102 21 Mehmet Semih Gemalmaz, Ulusalüstü İnsan Hakları Hukukunun Genel Teorisi- ne Giriş Cilt I, Legal, İstanbul, 2012, s. 65 22 2019 Mart ayı itibariyle sözleşmeye 172 devlet taraftır. Bakınız. http://indicators. ohchr.org/, Erişim Tarihi: 5.3.2019 23 Emre Öktem, Uluslararası Teamül Hukuku, Beta Yayınları, İstanbul, 2013, s. 261 24 Uluslararası Hukuk Komisyonu’nda hazırlanan jus cogens normlar hakkındaki taslak maddeler çalışmasının raportörü Dire Tladi’nin raporunda, yaşam hakkı- nın jus cogens norm olarak kabul edilmesi yönünde bir eğilimin olduğundan bah- sedilmektedir. Bu konuda bazı devletlerin mahkeme kararlarından, İnsan Hakları Komitesi’nin genel yorumu (29. genel yorum), Afrika İnsan ve Halkların Hakları Komisyonu’nun genel yorumundan (3. genel yorum) ve Amerikalılar-arası İnsan Hakları Komisyonu’nun bir kararındaki yorumundan örnekler vermektedir. In- ternational Law Commission, Fourth Report on Peremptory Norms of General