Türkiye Barolar Birliği Dergisi 146.Sayı

64 Afetten Etkilenen Devletin İnsani Yardımlara Keyfi Olarak Rıza Göstermemesi Sorunu: ... şu hususu da belirtmek gerekir ki, büyük doğal afetler afetten etkile- nen devlet için ulusun hayatını tehdit edecek boyutta olabilir ve söz konusu devletler olağanüstü hal ilan etmek durumunda kalabilirler. İnsan hakları sözleşmelerinin geneli de bu durumlarda devletlere ay- kırılık tedbirleri alma imkânı tanırlar. 25 Fakat Medeni ve Siyasi Haklar Uluslararası Sözleşmesi’ne 26 göre yaşam hakkı aykırılık tedbirlerinin uygulandığı zamanlarda dahi uygulanması askıya alınamayacak hak- lardandır. Dolayısıyla devletler doğal afetler neticesinde olağanüstü halin arkasına sığınarak yaşam hakkı ile bağlantılı yükümlülüklerin- den kurtulamayacaklardır. Sözleşme’nin 6. maddesi genel olarak kabul edildiği üzere devlete sadece negatif bir yükümlülük yüklememektedir. Yani devletin sadece bireylerin yaşam hakkına “dokunmaması” yetmez. Bu bağlamda dev- letin yaşam hakkının korunmasında pozitif eylemlerde bulunması da gereklidir 27 ve insan hakları hukukunda buna pozitif yükümlülükler denmektedir. Dolayısıyla Myanmar Nargiz Kasırgası örneğinde belir- tebiliriz ki, devletin bir kasırga sonrasında hareketsiz kalması yetmez. Tersine bu tip doğal afetler sonrasında devletin hareketsiz kalması, afetten etkilenen insanların yaşamı için en tehlikeli durumlardan biri- dir. Devletlerin böyle durumlarda harekete geçmesi, pozitif eylemler- de bulunması, insanların yaşamını kurtarmak için bütün varlıklarını seferber etmesi beklenir. Bunun yanında afetin boyutu ve ihtiyaçlar devletin kapasitesini aştığında, o devlet uluslararası camiadan gelen yardımlara keyfi olarak rıza göstermeme durumuna düşerse, bu du- International Law (jus cogens) by Dire Tladi, Special Rapporteur, 31 January 2019, ss. 56-57. Ayrıca bakınız. Paul Gormley, “The Right to Life and the Rule of Non- Derogability: Peremptory Norms of jus cogens”, The Right to Life in International Law, Ed. Bertrand G. Ramcharan, Martinus Nighoff Publishers, Dordrecht, s. 154 25 Mehmet Emin Çağıran, Uluslararası Alanda İnsan Hakları, Barış Kitap, Ankara, 2011, s. 103 26 Bu husus Medeni ve Siyasi Haklar Uluslararası Sözleşmesi’nin 4(2). maddesinde belirtilmiştir. Madde metninde kullanılan ifadeler şöyledir: “2. Sözleşmenin 6, 7, 8 (1 ve 2 fıkralar), 11, 15, 16 ve 18. maddelerindeki yükümlülüklerde hiç bir azaltma yapılamaz.” Söz konusu yaşam hakkı Sözleşme’nin 6. maddesinde yer almakta ve 4 (2) maddesinde sayılan haklardan birini teşkil etmektedir. 27 Manfred Nowak, U.N. Covenant on Civil and Political Rights, CCPR Commen- tary, N. P. Engel Publisher, Kehl, 2005, ss. 122-124